Asya ve Avrupa kıtalarının birleşiminden oluşan, okyanuslarla çevrili geniş bir alandır. Uluslararası ilişkiler açısından Avrasya, jeopolitik önemi yüksek, büyük güçler arası rekabetin yaşandığı bir güvenlik alanıdır. Bu bakış açısıyla Avrasya, eski Rusya İmparatorluğu ya da onun ardılı olan Sovyetler Birliği’nin kapladığı geniş topraklardır. Bu coğrafya, büyüklüğü ve barındırdığı nüfusun etnik ve dinî çeşitliliği nedeniyle hem farklı ekonomik ve siyasî görüşleri hem de birbirinden farklı çıkar öbeklerini kapsamaktadır. Bu nedenle Avrasya, alt bölgelere ayrıştırılarak anlaşılmaya çalışılmaktadır.

Siyasal bir birim olarak Avrasya ilk olarak klasik jeopolitikçiler şeklinde de tanımlayabileceğimiz 19. yüzyıl Sosyal Darwinistleri tarafından çalışma konusu hâline getirilmiştir. Bu bakış açısıyla Avrasya, küresel hâkimiyet mücadelesinin yaşandığı, temel ve merkezî bir jeopolitik bölgedir. Bu dönem kara ve deniz hâkimiyet teorileri Avrasya odaklı olarak şekillendirilmiştir. Zbigniew Brezesinki gibi modern jeopolitikçiler için de Avrasya, büyük güçler arasında yaşanmakta olan küresel üstünlük mücadelesinin devam ettiği bir “satranç tahtası”dır.

Rekabetin hedefinde yer alan Rusya açısından Avrasya ve Avrasyacılık, etkileri günümüzde de devam eden ideolojik bir harekettir. Kökleri 1920’lere giden bu yaklaşım, etnik ve dinî açıdan karmaşık bir alan olan Avrasya coğrafyasında, çoklu dinî ve etnik kimliklerin Rus hâkimiyeti altında barış ve iş birliği içerisinde yaşadığı politik bir alanın yaratılmasını öngörmektedir.

Türk uluslararası yazınında Avrasyacılık, üç ana siyasal akım üzerinde etki sahibidir: İlki Orta Asya ve Kafkasya’daki Türk Dünyası ile birleşmeyi hedefleyen bir tür milliyetçi yaklaşım. İkincisi Batı emperyalizmine karşı Türkiye, Rusya ve Çin’in liderliğinde yeni bir Avrasya dünyası tahayyülü ve üçüncüsü de Osmanlı geçmişinin etkisinde, bu coğrafyada yaşayan özellikle Müslüman nüfusu Türkiye’nin liderliğinde bir araya getirecek bir coğrafi alan tahayyülü.

Mitat Çelikpala