Ortak ırksal, ulusal, kabilesel, dinsel, dilsel veya kültürel kökenleri olan insan gruplarını tanımlamak için kullanılan kavramdır. Bu grupların kültürel pratikleri ve bakış açıları, onları diğer insanlardan ayırt eder. Etnik grupların üyeleri kendilerini toplumun diğer kesimlerinden kültürel açıdan farklı görür. Toplumun diğer kesimlerinin de onları farklı görmesi doğaldır. Ancak bazı durumlarda bu karşılıklı fark algılayışı çatışmaların, çelişkilerin ve gerilimlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Yüzyıllardır süregelen göçler nedeni ile bugün dünyanın pek çok ülkesi çok-etnisitelidir. Bazı ülkeler yüzyıllardır birçok etnik grubun bir arada yaşadığı siyasal topluluklardır. Bazı ülkeler diğer ülkelerden ırksal, ulusal köken, dil ve din kökenleri farklı olan insanlar için ‘yeni vatandaşlık’ ve/veya sürekli yaşama hakkını kabul etmişlerdir. Batı Avrupa ülkeleri gibi bazı ülkelerde uzun zaman kuşaktan kuşağa yaşamış olan bu gruplar, zaman içinde toplumun, yerel toplulukların vazgeçilmez parçaları hâline gelmişlerdir. Toplumların bu yapısı siyasi liderlere ve seçkinlere farklı etnik grupların yasal statüleri ve temel hakları konularında sorumluluklar getirmektedir. Bu grupların hem toplumsal ve ekonomik olarak eğitimde, sanayide, çalışma yaşamında ve gelirde hem de dil, din ve geleneklerde olan kültürel farklılıklarının ele alınışında uygun siyasaların geliştirilmesini gerektirmiştir. Bu durumun en somut örnekleri Hindistan’daki kast ve Osmanlı toplumundaki millet sistemleridir.

Etnik gruplar genellikle aralarında kendi dillerini konuşurlar ve etno-linguistik gruplar oluştururlar. Örneğin Katalan kimliği neredeyse tamamen dile bağlı olsa da dillerine bu denli bağlılıkları var iken, pek çoğu kendilerini aynı zamanda İspanyol ulusunun bireyleri olarak görürler.

Etnisite akışkan bir kavramdır. Birey, içine doğduğu etnik grubun özelliklerini öğretildiği takdirde sosyalizasyon sürecinde öğrenebilir. Bir yetişkin olarak içine doğduğu bu kültürel ortam, kendisine öğretilmiş olsa bile uygulamayabilir ve hatta dilerse etnik kökeni yokmuş gibi davranabilir. Ya da dillerin değişimi, kültürlenme, uyum ve din değiştirme durumlarında, bireyler veya gruplar bir etnik gruptan ayrılıp, bir başkasının üyesi olmayı seçebilirler.

Etnisite bazı durumlarda çatışmaya da işaret edebilir. Günümüzde etnik çatışmanın kökenleri siyasal alanda etnisiteye dayalı partileşme ve örgütlenme hareketleridir. Bu tür yapılaşmalar güçsüz siyasal ortamlarda, ekonomik ve toplumsal koşulların yetersizliği ile birlikte; sertleşerek silahlı stratejiler ve ilgili toplumlardaki bireylere karşı – kadın, çocuk, yaşlı, cinsel tercihleri farklı olanlar, diğer etnik gruplar – şiddet üretebilirler. Bu durumda siyasal ve dinsel baskılar sonucu, daha iyi ekonomik olanaklar aramak üzere zorunlu veya gönüllü göçler ortaya çıkar. Sonuç maddi, kültürel ve kurumsal kaynaklar arayan diasporik nüfuslardır.

Üçüncü milenyumda bir yandan ileri endüstrileşmenin ve ulusalcılığın homojenleştirici eğilimleri, ulus-altı etnik kimlikleri sıkıştırırken; küreselleşme, ekonomik ve kültürel olan etnisiteyi toplumun folklorik marjlarına indirgemektedir.

Elektronik kitle iletişimi etnik ve ulusal sınırları tanımamaktadır. Öte yandan, endüstri sonrası toplumlarda elektronik iletişim ve bilişim teknolojilerinde yaşanan ilerlemeler, adı geçen ulus-altı gruplara yoğun iletişim olanakları ve ağları sağlamaktadır.

Güliz Erginsoy