Hükûmetlerin yapmayı veya yapmamayı tercih ettiği şeylerdir. Kamu politikası bir toplumda bağlayıcı kararların nasıl alındığı, toplumsal sorunların karar vericilerin gündemine nasıl geldiği, politika tercihlerinin kimler tarafından nasıl oluşturulduğu, politika yapım sürecindeki aktörlerin rollerinin ne olduğu ve politika sonuçlarının başarı ya da başarısızlıklarının nasıl değerlendirildiği gibi konulara odaklanır. Bu bakımdan kamu politikası işsizlik, hava kirliliği, düzensiz göç ve yoksullukla mücadele gibi belirli toplumsal problemlerin hükûmet, parlamento veya bakanlıklar gibi resmî aktörler tarafından çözülmesi veya etkilerinin azaltılması için planlı ve amaca dayalı olarak geliştirilen eylem biçimlerini veya eylemsizlik durumlarını ifade eder.

Her ne kadar kamu politikaları resmî politika yapıcılar tarafından oluşturulup uygulansa da gerçekte politika yapma süreçlerine sivil toplum kuruluşları, çıkar ve baskı grupları, özel sektör temsilcileri gibi politika paydaşları da katılır. Kamu politikalarının belirli bir kamusal talep neticesinde oluşturulduğu kabul edilir. Medya ve kamuoyu baskısı, toplumsal hareketler, lobicilik faaliyetleri gibi girişimler neticesinde kamusal taleplerin çözümü için politika yapıcılar harekete geçer. Sorunların çözümü için başvurulan kamusal eylem biçimleri arasında kanunlar, başkanlık kararnameleri, kalkınma planları, hükûmet kararları, idari düzenleyici işlemler, proje ve programlar gibi birçok siyasal ve bürokratik araç bulunmaktadır. Karar vericilerin bilinçli olarak bir kamusal sorunun çözümü için harekete geçmemesi de kamu politikası tercihidir.

Kamu politikaları bir kere yapılıp sona ermez, dinamik bir süreç olup farklı aşamaların döngüsel olarak birbirini takip etmesiyle oluşturulur. Bu aşamalar toplumsal sorunların talebe dönüşmesi, kamusal talebin karar vericilerin gündemine girmesi, alternatif politika seçenekleri arasından uygun olanların seçilerek politikaların formüle edilmesi, politika tercihlerinin uygulanması ve politikaların başarı ya da başarısızlıklarının değerlendirilmesini kapsar. Başarılı bulunan kamu politikalarının devam etmesine karar verilebilir. Başarısız olarak değerlendirilen politikalar ise küçük değişiklikler ya da büyük ve radikal değişiklikler yapılarak sürdürülebilir. Devam etmesi uygun görülmeyen politikalar ise sonlandırılır. Her hâlükârda politika süreci, problemin karar vericilerin gündemine girmesiyle yeniden başa döner.

Ayrı bir çalışma alanı olarak kamu politikası oldukça genç bir disiplin olmakla birlikte karar alıcılara politika tavsiyesi verme faaliyetinin eski bir “sanat” olduğu düşünülür. Eski devletlerdeki politika danışmanlarının yöneticiler (prens, kral, sultan vb.) için yaptıkları danışmanlık faaliyetleri bir kamu politikası örneği olarak kabul edilebilir. Geleneksel danışmanlık faaliyeti günümüz devletlerinde profesyonel veya yarı profesyonel mesleğe dönüşmüştür. ABD’de 1960’lı yıllardan itibaren federal yönetimde, eyaletler ve yerel yönetimlerde oluşturulan politika analizi birimlerinde, belirli okullardan mezun olan politika analistleri istihdam edilmeye başlamıştır. Politika analistleri toplumsal problemlerin çözümü için ihtiyaç duyulan veri ve enformasyonu toplar, analiz eder, alternatif çözüm önerileri geliştirir, politika ve karar taslakları oluşturur, karar vericilere danışmanlık yapar. Günümüzde sağlık, eğitim, gıda ve enerji gibi birçok politika alanında faaliyet gösteren politika analistleri sadece devlet organları ve kamu bürokrasisi bünyesinde değil; üniversiteler, araştırma merkezleri, enstitüler, düşünce kuruluşları, danışmanlık şirketleri ve uluslararası kuruluşlar gibi farklı alanlarda istihdam edilebilmektedir.

Kamu politikası sanat ve meslek olmanın yanında bir bilim dalıdır. Sosyal bilimlerin bir alt disiplini olarak kamu politikasının gelişmesi 1960’lı yıllardan sonra mümkün olmuştur. Bu bilim dalı ABD’de “politika bilimleri” yaklaşımı çerçevesinde gelişmiş ve kurumsallaşmıştır. Bu noktada Harold Laswell’in (ö. 1978) 1951 yılında yayımladığı “Politika Oryantasyonu” başlıklı çalışma dönüm noktasını oluşturur. Laswell’e göre politika bilimleri, bir toplumdaki politika yapma sürecini açıklar veya politika sorunlarına ilişkin rasyonel karar verme amacıyla ihtiyaç duyulan veriyi sağlar. Bu yönüyle politika bilimleri problem odaklıdır, entelektüel ve uygulamalı yaklaşımlar bakımından çok disiplinlidir ve açık bir şekilde değere dayalıdır. 1980’li yıllardan itibaren birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeye kamu politikası hem meslek olarak hem de çalışma alanı olarak yayılmıştır. Bu ülkelerde kamu politikası, bazen ayrı bir sosyal bilim disiplini olarak bazen de siyaset biliminin altında yer almıştır. Kamu politikası disiplini altında politika analizi, kamu politikası yapım süreci, karşılaştırmalı kamu politikası ve program değerlendirme gibi alt çalışma alanları bulunmaktadır.

Özer Köseoğlu