Türkiye’nin girişimleriyle 25 Haziran 1992’de toplanan İstanbul Zirvesi’nin sonuç bildirisiyle kurulan, Karadeniz kıyıdaşları arasında ekonomik işbirliğini geliştirmeyi hedefleyen bölgesel teşkilat. Teşkilatın üyeleri Türkiye, Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Yunanistan, Sırbistan’dır. Avusturya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Mısır, Fransa, Almanya, Belarus, İsrail, İtalya, Polonya, Slovakya, Tunus, ABD, AB Komisyonu, Karadeniz Komisyonu, Uluslararası Karadeniz Kulübü ve Enerji Şartı Sekretaryası gözlemci üyelerdir. Macaristan, İngiltere, İran, Karadağ, Ürdün, Japonya, Kore ve Slovenya ise toplantılara ‘Sektörel Diyalog Ortağı’ statüsünde katılmaktadır. Örgütün daimi sekretaryası İstanbul’dadır ve dönem başkanlığı üye ülkelerce altışar aylık dönemler hâlinde alfabetik sırayla yürütülmektedir.

KEİ’nin ana karar organı, yılda iki defa toplanan ve oydaşma usulüyle karar alan Dışişleri Bakanları Konseyi’dir. Bakanlar adına hareket eden memurlardan oluşan Yüksek Düzeyli Memurlar Komitesi de örgütün yürütme organı olarak kabul edilebilir. KEİ bünyesinde ticaret ve ekonomi, ulaştırma, enerji, haberleşme, bilim ve teknoloji başta olmak üzere çeşitli konularla faaliyet gösteren 18 adet çalışma grubu, örgütün yardımcı organlarıdır. Çalışma grubu faaliyetlerine etkinlik ve ivme kazandırılması için belirli alanlarda her üye ülke iki yıllık dönemler hâlinde ‘koordinatör ülke’ görevini üstlenmektedir. Karadeniz Ekonomik İş Birliği Parlamenter Asamblesi (KEİPA), İş Konseyi, Ticaret ve Kalkınma Bankası ve Karadeniz Etütleri Uluslararası Merkezi de KEİ’ye bağlı kuruluşlardır.

Örgütün amacı, üye ülkeler arasında ikili ve çok taraflı ekonomik, teknolojik ve sosyal ilişkiler ağları yaratmaktır. Bu ağların, Karadeniz havzasını, ekonomik ve ticarî açılardan potansiyele sahip, birbirlerini tamamlayan devletlerin oluşturduğu bir barış, istikrar, iş birliği ve refah bölgesine dönüştüreceği öngörülmüştür. Bu temel amaç doğrultusunda kısa dönemde bölge ülkeleriyle iş birliği için uygun ortam oluşturulması ve taraflar arasında mal ve hizmet ticaretinin arttırılması, uzun dönemde de bölge ülkeleri arasında ekonomik ilişkileri daha fazla geliştirebilmek için kişilerin, malların, sermayenin ve hizmetlerin serbest dolaşımının sağlanması amaçlanmıştır.

Aradan geçen 30 yıla yakın sürede birtakım somut adımlar atılıp bazı ortak projeler geliştirilmiş olsa da bölgenin geneline hâkim olan siyasî ve askerî anlaşmazlıklar/çatışmaların yanı sıra bölge ülkelerinin ekonomik yapılarının uyumlulaştırılamaması ve kapasite yetersizliği KEİ’nin ekonomik ve ticarî potansiyelinin gerçekleştirilmesinin önündeki en büyük engel olarak durmaktadır.

Mitat Çelikpala