Ahlaka karşı menfaati önceleyen yaklaşımı benimsemek; davranışlarında ve devlet yönetiminde siyasi ahlaktan uzak yaklaşımı benimsemek olarak tanımlanabilir. Makyevelizm ya da Makyevelist terimi etik, politik ve psikolojik olguları tasvir etmekte olup ve çoğu zaman olumsuz anlamda kullanılmaktadır. Terimin ya da kavramın Niccolo Machiavelli’nin (ö. 1527) siyaseti ahlaktan ayrı düşünen yaklaşımıyla ilgisi olmakla birlikte, günümüzdeki değerlendirmelerde, Machiavelli’nin kastını aşan manalar da ihtiva etmektedir.

Normatif siyasal değerlendirmeler genel olarak ahlak ve siyaset arasında zorunlu münasebet kurarak, siyasal ve sosyal hayatı belli idealler bağlamında oluşturmak eğilimini taşımıştır. 16. yüzyılda Prens adlı eserinde ortaya koyduğu bazı temel ilkelerle ahlakla siyasetin ilişkisizliğini, klasik felsefe üzerinden ortaya koyan Machiavelli’nin “siyasal gerçekçiliği”, modern siyasal yaklaşımları normatif yaklaşımdan olgusal yaklaşıma yönlendirmiştir. Bu bağlamda iktidara ulaşmak ve iktidarını sürdürmenin gerçekçi yollarını içeren Makyavelizm, sonuca götüren her türlü aracın mübah olduğu anlamıyla değerlendirilmektedir. Kimi zaman olumsuz bir yaklaşım ve ahlak dışılığın ifadesi olarak ortaya konan terim, daha çok gücün elde edilmesinin gerekçi yolu olarak da benimsenmiştir. Machiavelli’den esinlenen Philip Pettit, Quentin Skinner ve Maurizio Viroli gibi çağdaş siyaset bilimcileri, Makyavelizmi modern cumhuriyet fikrinin yeni-Romacılık çerçevesinde değerlendirmektedirler.

Makyavelist siyaset ve ahlak görüşü ahlaki iyilik ve meşru otorite arasında zorunlu bağ kuran geleneksel Platoncu ve teolojik adalet anlayışından kopmayı da içermektedir. Zira mezkûr görüşe göre, gücün kullanımının meşru ya da gayrımeşru olduğunu ortaya koyabilecek ahlaki standart mevcut değildir. Ayrıca otorite ve iktidar eş anlamlıdır. İktidarda olan gücünü ve otoritesini kendinden alır. Dolayısıyla siyasal yönetimin temel amacı iktidara gelmek ve iktidarını sürdürmektir. Gerçekçi siyasetin oturduğu temel husus da budur. İktidar sahip olduğu güce dayanarak siyasal faaliyetin alanını belirleme kapasitesine sahiptir. Bu noktada takınılacak ahlakçı tutumlar, iktidarların sonunu getirdiği gibi ulusların da sonunu getirir. Dolayısıyla muktedirin sınırsız güç kullanımı belli gerçekleri dikkate almayı da gerektirmektedir. İktidara bağlılığı oluşturan korku ve güce duyulan saygı, sosyal düzenin meşru temellerini oluşturur.

Makyavelizm ayrıca kişilik psikolojisinde belli karakter özelliklerini anlatmak üzere kullanılmıştır. Bu anlamıyla Makyavelizm, siyaset anlayışının doğrudan etkisiyle oluşan bir kavram olmamakla beraber, ahlaki kayıtsızlık, duygusal empatiden yoksunluk bağlamında Makyavelist doktrinle ilişkilendirilmektedir. Narsisizm ve psikopatlık gibi kişiliğin “karanlık” boyutlarından biri olarak değerlendirilmiştir. Bu anlamda Makyavelizm psikopatlığın özel bir biçimidir. Buna rağmen yapılan yeni çalışmalar, manipülative, ağır duygusuzluk (duygusal hissizlik) eğilimi gösteren Makyavelist kişilik, psikopat kişiliğin dürtülerini kontrol edememesi ve öz kontrole sahip olmaması gibi konulardan ayrılır. Makyavelist kişilik başkalarının zararını hesaplayarak ve onların aleyhinde sonuçlar doğuracak şekilde kazanımlara sahip olmak ister.

Alim Yılmaz