Paranın dolaşım hızı, paranın ortalama olarak belirli bir sürede ne kadar el değiştirdiğini belirtmekte ve toplam parasal gelirin para arzına oranı olarak hesaplanmaktadır. Ayrıca, ekonominin gücünü ya da insanların para harcama isteklerini ölçmekte kullanılmaktadır. Ekonomide işlem hacmi artıyor ise paranın dolaşım hızının artması (azalması) ekonomide büyümeyi (küçülmeyi) desteklemektedir.

Guggenheim (1978) ve Humphrey (1993)’e göre, paranın dolaşım hızı kavramının tarihçesi 17. yüzyıla kadar gitmektedir. Pierre Boisguillebert gelir dağılımının; Richard Cantillion dış ticaret ve para talebi üzerinden belirlenen faiz hadlerinin; Henry Thornton enflasyon beklentilerinin paranın dolaşım hızıyla ilişkili olduğunu; William Petty paranın dolaşım hızı ile elde tutulan nakit miktarını ilişkilendirmekte, ayrıca gelir, ödeme sıklığı ve hacmi, üretim düzeyi, faiz oranı, gelir dağılımı, finansal sistemin derinliği, bekleyişler gibi değişkenlere de bağlamaktadır. Paranın dolaşım hızının diğer faktörlerle ilişkilendirilmesi Klasik Miktar Teorisi’nin ortaya çıkmasına zemin hazırlamış ve bu teoriyle birlikte istikrarı sorgulanmıştır.

Fisher (1911) kısa dönemde para talebindeki değişmeler; Keynes (1936) faiz oranlarındaki değişmeler nedeniyle paranın dolaşım hızının durağan ya da istikrarlı olmadığını; fakat Friedman (1956) kaynakların tam verimlilikle kullanılması ve para talebinin faiz oranına karşı duyarsız olması koşuluyla uzun dönemde paranın dolaşım hızının durağan olduğunu, Cagan (1956) dengeli bir para talebi fonksiyonu ile paranın dolaşım hızının bütünüyle tutarlı olduğunu, Sargent ve Wallace (1973) para talebi fonksiyonun kararlı dengesi ile bekleyişlerin şekillenmesini ilişkilendirmektedir.

Uygulanan para politikasının başarısı, para talebi fonksiyonunun ve paranın dolaşım hızının istikrarlı olup tahmin edilebilmesi ile mümkün olmaktadır. Başarılı bir para politikası için, Siklos (1993)’a göre paranın dolaşım hızındaki dalgalanmalar ve Friedman (1959) ve Laidler (1977)’e göre paranın dolaşım hızının istikrarlı ve öngörülebilir olması gereklidir. Fisher (1989)’e göre banka mevduatlarına faiz ödenmesi ve bu faiz oranlarını etkileyecek beklenmeyen değişiklikleri; Friedman (1989)’a göre sürpriz para arzı değişikliklerinin belirsizlik ortamı yaratması; Calvo ve Rodriguez (1977) ve Leventakis (1993)’e göre, para ikamesi hem para talebinin ve paranın dolaşım hızının istikrarını bozmaktadır. Özellikle son dönemlerde yapılan çalışmalarda sıklıkla paranın dolaşım hızının durağan ya da istikrarlı olmadığına ait sonuçlara varılmaktadır.

Süleyman Değirmen