Gelecekte elde edilecek paranın bugün elimizdeki aynı miktar parayla eşdeğerde olmadığını, paranın değerinin zamanla değiştiğini ifade eden finans kavramıdır. Enflasyon oranı, faiz oranı, fırsat maliyeti, yatırımların verimli değerlendirilmesi veya likidite tercihleri gibi nedenlerle ileride elde edilecek 500 TL’nin, bugünkü 500 TL’ye eşit olmamasına, finans biliminde “paranın zaman değeri” denir. 

“Firmaların temel amacı ne olmalıdır?” diye sorulduğunda, genellikle “Firmaların temel amacı kârı en yüksek seviyeye çıkarmak olmalıdır.” anlamında cevaplar verilir. Modern finans öğretisi, kâr ençoklamasının (maksimizasyonunun) önemini kabul eder ama bunu işletmelerin esas amacı olarak kabul etmez. Bunu da Paranın Zaman Değeri ile açıklanmaya çalışır. Kârın önemli bir konu olduğu ancak her şeyi ifade etmediği aşağıdaki sorularla anlatılmaya çalışılır:

“Firma satışlarını artırabilmek için müşterilerine vade (kredi) kolaylıkları sağlayabilir. Dolayısıyla firma kârını artırmak için satışların tümünü kredili (vadeli) olarak gerçekleştirebilir. Pekiyi, müşteriler borçlarını vadelerinde ödeyemezse ne olur?” “Firmalar kârını artırmak için kısa vadeli yatırımlara yönelirse, ama aynı yatırımların uzun vadede kârlılık azalırsa ne olur?” “Sadece kârı artırmak için risk unsuru göz ardı edilebilir mi?”

Çağdaş finans teorisi, firmaların temel amacının firma ortaklarının servetini artırmak olduğunu kabul eder. Bunun da hisse senedi fiyatını en yüksek seviyeye getirmekle olabileceğini söyler. Bu temel amacın içinde kâr maksimizasyonu, ürün kalitesi, piyasa payı, çalışanların refahı, sosyal sorumluluklar gibi tüm unsurlar yer almaktadır. Bu unsurların, öncesinde veya sonrasında, tek ölçütü paradır, ancak paranın da farklı zamanlardaki değeri aynı değildir. Eğer para farklı dönemlerde elde edilecekse, para akışlarının ortak bir zaman noktasındaki eşdeğerlerini bulup karşılaştırmalar yapmak, yani “paranın zaman değerini belirlemek” gerekir. Bu ortak zaman noktası, “bugün” veya “gelecekteki herhangi bir zaman noktası” olabilir. Gelecek değer, belli bir faiz oranı üzerinden bugünden yatırılacak olan anaparanın vade sonunda faizi ile alacağı toplam değeri ifade eder. Burada ifade edilen faiz oranı bileşik faiz oranıdır. Bugünkü değer, belli bir faiz oranı üzerinden gelecekte elde edilecek bir miktar paranın bugünkü değerini ifade eder. Bugün ve gelecek dönem arasındaki zaman çizelgesinde nakit akışları kendilerini tekrar ediyor olabilir. Zaman aralığı aynı ve miktarları da aynı ise bu tür nakit akımlarına anüite adı verilir.

Vedat Sarıkovanlık