Küresel Güney’in ilk uluslararası organizasyonu olan OPEC, 1960 yılında İran, Irak, Suudi Arabistan, Kuveyt ve Venezuela olmak üzere petrol ihraç eden beş kurucu üye ülke tarafından Bağdat (Irak) Konferansı’nda kurulmuş olup, amacı, uluslararası petrol pazarını egemenliği altında tutan çok-uluslu Batılı petrol şirketlerinin hem petrol fiyatını hem de ödemeleri belirlemedeki hegemonyasına karşı iş birliği yaparak petrol ihracatı yapan ülkelerin çıkarlarını korumak, Kuzey ve Güney arasındaki derin ekonomik uçuruma dikkat çekmek ve Küresel Güney üreticilerinin Kuzeyle ticari ilişkilerini düzenlemek için yeni bir mekanizma oluşturmak olan birlik. Dünyadaki petrol rezervi kaynaklarının %80’ni ve petrol üretiminin %40’nı ellerinde bulunduran OPEC ülkeleri, petrol fiyatlarını, üretim miktarını ve kotaları belirleyen tek örgüt olması bakımdan kartel oluşturur. Bu gücünü, Ekim 1973’te Arap-İsrail savaşı sırasında Batılı ülkelerin İsrail’e desteğini kesmek amacıyla yaptırım olarak kullanan OPEC, üretimi sınırlandırıp petrol fiyatlarını yüzde 130 arttırarak hem petrol kıtlığına hem de paniğe yol açmıştır. Petrol ithal eden ülkelerin bankalardan borç alması ve sanayileşen ülkelerin enflasyonu kontrol etmek amacıyla faiz oranlarını artırması, 1973 Petrol Krizi olarak adlandırılan uluslararası ekonomi krize neden olmuştur. Bu kriz, uluslararası ilişkilerde ekonominin ve ülkelerin ilişkileri açısından güvenlik dışında enerji politikası gibi meselelerin de önemine işaret ederken, OPEC gibi hükûmet-dışı örgütlerin varlığını ve devletlerin her ne kadar kendi sınırlarını korumada ve güvenliğini sağlamada güçlü olsalar da bir yandan da kırılgan olduklarını göstermiştir. Merkezinde olduğu doğal kaynaklar üzerindeki egemenliğe dair Kuzey ve Güney arasındaki uluslararası çıkar çatışması, post-kolonyal devletlerin bağımsızlığını ve özellikle de kendi çıkarlarıyla ilgili küresel konularda daha aktif rol oynama çabasını sembolize etmesi açısından da OPEC dikkat çeker. 2020 itibarıyla 13 üyesi bulunan OPEC, petrolün küresel ekonominin belirsizlikleri içinde ve karbon emisyonu ile yarattığı çevre problemleri ile küresel ekonomi, küresel siyaset, iklim değişikliği, enerji ve güvenlik politikalarının merkezinde yer alarak uluslararası ilişkilerin konusu olmaya ve tartışılmaya devam edecektir.

Berrin Koyuncu Lorasdağı