Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), sekiz üye ülkeden oluşan uluslararası siyasî, ekonomik ve güvenlik iş birliği örgütüdür. Örgüt, üç eski Sovyet Cumhuriyeti (Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan) ve Rusya’nın, Çin ile sınırlarının askerî güçten arındırılması müzakerelerini gerçekleştirdiği Şanghay Beşlisinden doğmuştur. Özbekistan’ın da katılmasıyla altı devlet 2001 yılında resmen Şanghay İşbirliği Örgütü’nü kurmuştur. Örgüte daha sonraki yıllarda Hindistan ve Pakistan da üye olarak katılmıştır. Örgütün temel itici gücünü Rusya ve Çin oluşturmaktadır. Türkiye, örgütün diyalog ortaklarından biridir. 

ŞİÖ’nün temel hedefleri üye ülkeler arasında başta ticarî, siyasî, ekonomik, kültürel ve bilimsel olmak üzere birçok alanda iş birliğini güçlendirmek ve bölgede barış ve güvenliğin tesisine katkıda bulunmaktır. Üyeler arası askerî iş birliğinin güçlendirilmesi için örgüt bünyesinde ortak askerî tatbikatlar da yapılmaktadır. Örgütün siyasî amaçlarından birinin Rusya ve Çin liderliğinde Amerika ve NATO’nun Asya’daki varlığını zayıflatmak olduğu iddia edilmektedir, ancak örgütün bugüne kadar etkin ve güçlü ortak politikalar benimsediği söylenemez. Bunun en önemli nedenlerinden biri Rusya ve Çin arasındaki güven eksikliği ile ekonomik ve güvenlik meselelerinde yaşadıkları çıkar çatışmalarıdır. Sekretaryası Çin’de olan örgütün temel karar alma organı yılda bir kez toplanan Devlet Başkanları Konseyi’dir ve kararların tümü oy birliği esasıyla alınır. Üyelerin birbirinin içişlerine karışmama prensibi örgütün en temel ilkelerinden biridir.  

Senem Aydın Düzgit