Miladi 15-16. yüzyılda Guru Nanak öncülüğünde Hint kıtasında ortaya çıkmış senkretik karakterli dinî sistemdir.

“Öğrenci, bilgin” anlamlarındaki “sih” kelimesinden türetilmiş olan Sihizm tabiri, Sihlerin inançlarını belirtmek için Batılılarca verilmiş bir isimlendirmedir. Kendileri ise dinî geleneklerini, “Guru’nun Öğretisi/Yolu” anlamında “gurmat” olarak tanımlamaktadırlar. Günümüzde yirmi beş milyon civarında nüfusa sahip olan Sihlerin Hindistan’da askerî, siyasî ve ekonomik açıdan güçlü oldukları bilinmektedir.

Sihizm’in kendine özgü inanç ve uygulamaları olmakla birlikte uzlaştırmacı bir yapısının olduğu da görülmektedir. Bu bağlamda nihai kurtuluş için yoga uygulamaları ve riyazet usullerine ağırlık veren “nath” geleneği, Tanrı’ya sevgiyle bağlanarak nihai kurtuluşa ulaşma fikrini esas alan “bhakti” hareketi ve Hint menşeli bazı sufi akımlar Sihizm’in oluşumuna tesir eden başlıca etkenlerdir.

Sihizm’in kurucusu Guru Nanak’tır. Ondan sonra dokuz guru daha gelmiştir. Sonuncusu Gobind Singh olup onun ölümünden sonra guruluk silsilesi sona ermiş ve kutsal metin Adi Grand/Guru Grand Sahib, ebedi guru kabul edilmiştir. Adi Grand, onuncu gurunun kendisinden önceki guruların ifşa ettiği metinleri bir araya getirmesiyle mevcut şeklini almıştır. Gobind Singh’e ait sözlerse Dasam Grand adıyla bilinmekte ve bunlar da Sihler tarafından kutsal kabul edilmektedir. Sihler, tarihsel süreçte yaşanan dinî ve siyasî gelişmeler karşısında kendi kimliklerini korumak ve organize hareket edebilmek amacıyla onuncu gurudan sonra Khalsa denilen Sih kardeşliği teşkilatı adı altında toplanmışlardır. Bu teşkilata mensup kimselerin saçlarını kesmeme, tarak taşıma, kama taşıma, çelik bileklik takma ve iç donu giyme şeklinde beş hususa dikkat etmesi gerekmektedir. Bu kurallar kısaca “5K” olarak adlandırılmaktadır.

Sihizm’in temel inanç esasları ve dinî uygulamaları on gurunun söylemlerine dayanmaktadır. İnanca göre gurular, Tanrı’nın ete kemiğe bürünüp beden almış şekli değil; deruni tefekkür sonucu ilâhî ikrama mazhar olmuş güvenilir birer elçidirler. Tanrı, insanoğlu ile iletişime geçmek için ilâhî kelamını gurulara vahyetmiştir. Kutsal metinde geçen “Kendi başıma nasıl konuşulacağını dahi bilemem, ben Tanrı’nın bana buyurduklarını aktarmakla görevliyim.” (Guru Grand Sahib, 763) gibi ifadeler, bu hakikate işaret etmektedir.

Sihizm’e göre âlem, birbirini takip eden çeşitli dönemlerden oluşmakta ve bu süreç döngüsel olarak sürekli tekrarlanmaktadır. İnsanoğlu için yaratılmış olan âlem ve içindeki fenomenler hayal değil, gerçektir. Âlemin yaratıcısı ise Yüce Tanrı’dır. Sih kutsal metninin “tek yaratıcı” anlamına gelen “ek onkar” ifadesi ile başlaması, bu dinde tek tanrı inancına verilen önemi göstermektedir. Sihizm’de Tanrı’nın ete kemiğe bürünüp farklı varlık formu aldığı şeklinde bir inanç bulunmamaktadır. Tanrı heykellerine veya suretlerine tapınma da yoktur. Kutsal metinlerinde Tanrı için Hüda, Rahim, Ram, Mohan, Hari gibi isim ve sıfatların kullanılmış olması, Sihlerin içinde yetiştikleri dinî ve kültürel yapıdan etkilendiklerini göstermektedir.

Sihizm’de karma-tenasüh öğretisi bulunmaktadır. Buna göre Tanrı’nın gerçek anlamda idrak edilememesi ve ihtirastan kaynaklı bencil davranışlar sergilenerek hakikatin ardındaki tekliğin görülememesi bireyi doğum-ölüm döngüsüne mahkûm etmektedir. Tanrı’nın adını sürekli hatırda tutarak, insan sevgisini merkeze alan bir davranış modeli geliştirerek ve guruların telkin ve tekniklerine bağlı kalarak ebedi kurtuluş elde edilebilir. Bu bağlamda Tanrı’nın adını zikretme ve O’nun isim ve esması üzerinde derin düşünceye dalma uygulaması olan “nam yoga” adlı ritüel, Sihizm’de önemli bir yer tutmaktadır. Bu dinde teferruatlı ve katı kurallar ihtiva eden ibadet biçimlerinden ziyade basit dinî uygulamalar dikkat çekmektedir. İbadetler hem bireysel hem de toplu hâlde yapılabilmektedir. Bunun için belirlenmiş hususi gün ve zaman aralığı yoktur. Sih tapınaklarına “gurunun ikametgâhı” anlamına gelen “gurudvara” adı verilmektedir. Nitekim her mabette kutsal metne hususi bir yer ayrılmaktadır. Mabetlerde ibadetlerin yapıldığı ana bölüm dışında öğrencilerin ders gördüğü odalar, yemekhane ve dinlenme salonu gibi bölümler de bulunmaktadır. Mabede girmeden önce başlar bir mendil ile örtülmekte, ayakkabılar çıkartılmakta ve eller ile ayaklar yıkanmaktadır. 

Sihlerin en önemli kutsal mekânı, Pencap eyaletinin Amritsar şehrinde bulunan Altın Tapınak’tır. Buraya dört cepheden de giriş bulunmaktadır. Bu, mabedin herkese açık olduğunu ve kast anlayışına karşı durulduğunu göstermektedir. Sihizm’e göre diğer dinî gelenekler aynı Tanrı’dan kaynaklandığı için kısmen doğruluk payı içerse de ilâhî hakikate ulaştırma hususunda yetersizdirler. 

Cemil Kutlutürk