Temel eğitim, zorunlu eğitimin ilk basamağı olup UNESCO tarafından hazırlanan Uluslararası Eğitim Standartları Sınıflaması (ISCED-F)’na göre; öğrencilere okuma, yazma, aritmetik gibi temel beceriler yanında başlangıç düzeyinde tarih, coğrafya, doğa bilimleri, sosyal bilimler, sanat, müzik ve dinî bilgilerin öğretimini kapsayan programlar kapsamında ilkokul ve ortaokullarda verilen eğitimdir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Çocuk Hakları Sözleşmesine göre her bireyin öğrenim hakkı vardır ve temel eğitim zorunlu olmalıdır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Millî Eğitim Temel Kanunu’na göre de temel eğitim, 6-14 yaş arasındaki kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunlu ve devlet okullarında parasızdır. 

Türkiye’deki zorunlu ilköğretim, dünyadaki pek çok gelişmiş ülkede olduğu gibi toplam sekiz yıllık bir süreyi kapsayıp ilköğretim müfredatı, Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri, Sosyal Bilgiler, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi gibi zorunlu ve diğer seçmeli derslerden oluşur. Ortaokullar ile imam hatip ortaokullarında, lise eğitimini destekleyecek şekilde öğrencilerin gelişim, yetenek ve tercihlerine göre seçimlik dersler oluşturulur. İlköğretim Kanunu’na göre ilköğretim, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı bütün çocukların resmî veya özel resmî ilköğretim okullarında millî gayelere uygun olarak bedeni, zihni ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir. 

Dünyada temel eğitimin, 19. yüzyılın başlarında zorunlu eğitimle birlikte eşzamanlı geliştiği söylenebilir. Türkiye’de temel eğitimle ortaöğretim, toplam 12 yıl olarak zorunlu hâle getirilerek çağ nüfusunun okullaşma oranı yükseltilmiş, eğitime erişim artmıştır. Türkiye’de sekiz yıl olan zorunlu temel eğitim süresi, OECD ülkelerinde ve 22 AB ülkesinde ortalama dokuz yıldır. Temel eğitime öğretmen yetiştirmede dünyada farklı uygulamalar vardır. OECD ülkelerindeki durum incelendiğinde ülkelere göre ilkokullara öğretmen yetiştirmede eğitim süresi, örneğin İsviçre ve Avusturya’da üç yıl iken Almanya’ da 6.5 yıllık bir yükseköğrenimi gerektirir. Ancak çoğu ülkede lise sonrasında dört yıllık eğitim süresini kapsar. Ortaokullar için de durum benzerdir. Ortaokullara öğretmen yetiştirme, OECD ülkelerinde 3-6.5 yıl arasında değişmektedir. Türkiye’de ise temel eğitime öğretmen yetiştirme, dört yıllık lisans eğitimiyle gerçekleşmektedir.

Bekir Buluç