Wilson İlkeleri, ABD Başkanı Woodrow Wilson’un (ö. 1924) 8 Ocak 1918 tarihinde Amerikan Kongresi’nde ilan ettiği 14 maddelik bildiridir. Savaş sonrası dünyanın siyasi ve diplomatik prensiplerini belirleme amacı güden bu bildirinin ilk beş maddesi barış görüşmeleri ve antlaşma hükümlerinde diplomatik açıklık, denizlerde serbest geçiş hakkı, serbest ticaret, silahsızlanmanın sınırlandırılması, sömürgeciliğin kendi kaderini tayin hakkı (self-determinasyon) gözetilerek yeniden düzenlenmesini içeren temel prensiplerdir. Ardından savaşan devletlerin toprak bütünlüğünü içeren maddeler ve son olarak da Milletler Cemiyeti’ni mümkün kılan uluslar birliği ilkesi yer almaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nu doğrudan ilgilendiren 12. madde nüfus çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bölgelerde Türk egemenliğini güvence altına alırken diğer ulusların güvenlikleri ve özerk olarak gelişimlerinin sağlanması gerektiğini belirtmiştir. Bu madde Millî Mücadele’de Ankara Hükûmeti tarafından bağımsızlık gerekçesi olarak kullanılmıştır. İdealizm kavramına dayanarak hazırlanan Wilson İlkeleri kendi kaderini tayin hakkı ile ulusal akımları etkilemiştir. Nitekim Wilson ilkelerinden “kendi kaderini tayin hakkı” ile “diplomatik açıklık” ilkeleri Birleşmiş Milletler’in kuruluş antlaşmasında yer almış ve soğuk savaş döneminden bugüne dek uluslararası diplomasinin temel prensipleri arasında yer almıştır.

Ayşe Köse Badur