İng. Arktika 2007
Arktik Okyanusu’nu keşfetme seferi, 1 Mart 2007’de başlayan Uluslararası 4. Kutup Yılı’nın bir parçası olarak yürütülmüştür. Arktik ve Antarktika Rosgidromet Araştırma Enstitüsü’nün bilimsel keşif gemisi “Akademik Fedorov” 10 Temmuz 2007 tarihinde St. Petersburg limanından “Arktika-2007” seferine çıkmıştır. Akademik Fedorov yolculuğuyla birlikte, tarihte ilk kez derin sualtı araçları “MIR-1” ve “MIR-2”nin1 Kuzey Kutbu’na, derinliğin 4200 metreye ulaştığı noktaya ve Lomonosov ve Gökkel sırtlarının bulunduğu bölgeye daldığı yüksek enlemli bir derin deniz seferi yapılması hedeflenmiştir. Keşif gezisinin resmi organizatörü, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Polar Research Foundation ile bir anlaşma imzalayan Rusya Bilimler Akademisi Oşinografi Enstitüsüdür.2
“Arktika-2007” seferi, tarihte ilk kez insanların Arktik Okyanusu’nun zeminine ulaştığı bir Rus araştırma seferidir. Seferin amacı, bilimsel araştırmaların yanı sıra, tahminlere göre dünya hidrokarbon rezervlerinin yaklaşık %25’inin bulunduğu Arktik bölgedeki Lomonosov Sırtı’nın, uluslararası deniz hukukuna uygun olarak Sibirya kıtasının bir devamı olduğunu kanıtlamaktı. Bu sayede Lomonosov Sırtı’nın Rusya Federasyonu kıta sahanlığına dâhil edilmesine ve topraklarında bulunan mineralleri geliştirme hakkını elde etmesine izin verilecektir.
Şekil 1. Akademik Fedorov buzkıran. “Arctic- 2007” seferi
2 Ağustos 2007 tarihinde gerçekleştirilen “Arktika-2007” seferi, Vladimir Sokolov başkanlığında ve Arktik ve Antarktika araştırmacısı Arthur Chilingarov ve yedi araştırmacı tarafından gerçekleşmiştir. Arktik Okyanusu’ndaki ilk derin deniz dalışı sırasında MIR derin sualtı aracının pilotu, Rusya Bilimler Akademisi Oşinoloji Enstitüsü derin sualtı araçlar laboratuvarı başkanı Anatoly Sagalevich’dir.3 Keşif gezisinin başlıca kilit araçları, bilimsel keşif gemisi Akademik Fe dorov, nükleer buzkıran “Rusya” ve derin su altı aracı MIR-1’dir.
Şekil 2. Derin deniz sualtı aracı “MIR-1”
Bu keşif ile birlikte ilk kez, dünyanın en kuzeyindeki okyanusun kutup bölgesinde yer alan tabanın yapısının daha ayrıntılı bir şekilde incelenmesi sağlanmıştır. Araştırma esnasında su ve toprak örnekleri özel bir manipülatörle alınmış, hidrofiziksel ve hidrokimyasal ölçümler yapılmış ve en önemlisi taban kısma Rus bayrağı yerleştirilmiştir. Bayrağın tabanı ve sivri ucu titanyumdan yapılmış; bayrağın kendisi ise en güçlü basınçlara dayanabilen akrilik camdan yapılmıştır. Özellikle dipteki basıncın 420 atmosfer olduğunu belirtmek gerekir.
Artur Chilingarov bir konuşmasında, gerçekleştirdikleri seferin tamamen coğrafi bir keşif olayı olduğunu ve siyasi algılanmaması gerektiğini belirtmiştir. Okyanusun tabanına koydukları bayrağın tıpkı Everest’e veya aya bayrak koymak gibi yorumlanması gerektiğini söylemiştir. Ayrıca benzer bir ifadeyle, üzerine konuşulması gereken konunun yerli bilim ve teknolojilerin başarısı olduğunu vurgulamıştır.4
“Arktika-2007” seferi bilimsel olduğu kadar toplumsal ve politik olarak da oldukça ilgi çekmiştir. Seferin sonuçları, Lomonosov Sırtı’nın Rusya Federasyonu’nun kıta sahanlığının bir parçası olduğunu doğrularsa, Rusya Federasyonu toprakları yaklaşık olarak 1,2 milyon kilometrekare artacaktır. Dolayısıyla bu durum başta Kanada ve Danimarka olmak üzere diğer Arktik devletlerini rahatsız etmiştir. Rusya Federasyonu, bayrağını Arktik Okyanusu’na yerleştirmesinden bu yana, Batılılar, özellikle Amerikan ve Kanadalı medya kuruluşları, keşif gezisine yönelik pek çok eleştirel yayın yapmıştır. Uzman ve analistlerden gelen yorumlar; “kaynaklar için savaşın” başladığına ve Rusya Federasyonu’nun geleneksel “yayılmacı politikasını” izleyerek egemenliğini, en zengin maden yataklarına sahip olan Arktik Okyanusu’na yaymaya karar verdiğine yöneliktir.5
Lomonosov Sırtı’nın mülkiyeti için ilk talep RF tarafından 2001 yılında BM’ye gönderilmiştir. 22 Ağustos 2007’de Viktor Poselov, su altı toprağı çalışmasının ön sonuçlarına göre, Lomonosov Sırtı’nın Sibirya’nın bir devamı olduğunu gösterdiğini açıklamıştır. 20 Eylül’de, Rusya Federasyonu Doğal Kaynaklar ve Ekoloji Bakanlığı tarafından, Arktika-2007 seferi boyunca yer kabuğu modeli analizinin ön sonuçlarının Lomonosov Sırtı’nın bitişik kıta sahanlığının bir parçası olduğunu da kanıtladığı bir açıklama yapılmıştır. BM’ye 2001 yılında sunulan raporun ek araştırmaya ihtiyaç duyulduğu sonucuna varılmıştır. RF 2015 ve 2021 yıllarında tekrardan kıta sahanlığının genişletilmesi için Komisyon’a başvurmuştur.6
