İng. Aleuts
Aleutlar, Alaska Yarımadası ile buradan batıya doğru Kamçatka’ya kadar uzanan Aleutian Takımadaları’nda yaşamaktadır.1 Aleut ismi Rusça kökenlidir ancak kendi adlandırmaları ile Unangan ya da Sugpiaq olarak da bilinirler. Aleutların dilleri ve kültürleri Eskimolar2 ile yakından ilişkilidir.3
Bu bölgedeki ilk insanlar MÖ 2000 yılı civarında Alaska anakarasından Aleut Takımadaları’na gelmiş ve avcı toplayıcılar olarak Arktik bölgesinde şimdiye kadar bilinen en büyük köylerde yaşamıştır. Antik Aleut köyleri deniz kıyısında, tatlı sulara yakın ve güvenli konumlarda yer almıştır. Geleneksel Aleut köy halkı iyi yalıtılmış yer altı evleri inşa etmiş, geniş aileler hâlinde yaşayan akraba topluluklarından oluşuyordu.4 Aleutların akrabalık soylarının anneden kızlarına geçtikleri bilinmektedir.5
Aleutlar yaşamlarını sürdürmek için avcılıkla uğraşmıştır. Avları foklar, deniz su samurları, balinalar, deniz aslanları, deniz aygırı ve bazı bölgelerde karibudur. Aleut kadınları ise balık, kuş, yumuşakça avcılığı yapmış ve böğürtlen gibi yabani bitkilerin toplayıcılığı ve ince ot sepetçiliği yapmıştır. Aleutlar, bölgede adalar arasındaki ulaşımı sağlamak için Baidarka denilen ya da kano olarak bilinen bir ve iki kişilik deri botlar (eskimo umiak) kullanmıştır.6 Aleutlar, günümüzde geçimlerini geleneksel yollarla sürdürmeye devam etmektedir. Yerel kaynaklı bitki ve sebzeleri yaz mevsiminde toplayıp kış için muhafaza etmenin yanında Alaska’dan işlenmiş yiyecekler de satın almaktadır.7 Mevcut koşullarda geçinebilseler de iklim değişikliğinin Aleutlar’ın yaşam biçimlerini ve kültürlerini etkileyeceği tahmin edilmektedir.8
Aleut halkının dış dünya ile karşılaşmaları, 1741’de, Vitus Bering liderliğinde Aleut Adaları’na düzenlenen Rus seferi ile gerçekleşmiştir. Bu seferi 1745 yılında Aleut Takımadaları’nda kışı geçiren büyük bir Rus ve Sibiryalı avcı grubunun yağmalamaları izlemiştir. Sonraki yıllarda kürk ticareti yapan Rus şirketleri Aleutlar’ı kürk avcılığına zorlayarak adaları sömürgeleştirmiştir. 1784 yılında Aleutlar, Ruslara karşı isyanlar çıkarmıştır.
Aleutların geleneksel yaşam biçimleri 1830’lu yıllara gelindiğinde büyük ölçüde bozulmuştur. Alaska’daki altın madenlerinin keşfi adalara sömürgecileri ve altın avcılarını çekmiş, 19. yüzyılın sonlarında bu akın daha da güçlenmiştir. Dış dünya ile temas öncesinde 25.000 civarında bir nüfusa sahipken 19. yüzyılın sonlarında Aleutlar’ın nüfusu 2000 civarına kadar düşmüştür. Aleutlar ve diğer kuzey toplulukları 19. yüzyıl sonlarında Amerika Birleşik Devletleri ile Kanada federal hükümetleri karşısında politik olarak görünür olmaya başlamıştır. Kendilerini temsil etmek için çeşitli kurum ve kuruluşlarda yer almış, çeşitli dernekler ve siyasi partiler kurmuşlardır. Böylece yaşamlarının ve kültürlerinin devamlılığını sağlamaya, sosyo-ekonomik haklarını savunmaya ve politikada yer alarak seslerini duyurmaya başlamışlardır. Aleutlar bugün dünyanın pek çok yerine yayılmıştır; çoğunluğu Alaska’nın Aleuti ve Pribilof Adaları’ndaki birkaç küçük topluluk hâlinde yaşarken, iki binden az nüfuslu olan yaklaşık bin beş yüz Aleut halkı Alaska’da veya Alaska’nın diğer çevre eyaletlerinde yaşamaktadır. Son olarak Aleutlar Rus ve Amerikan sömürgesi dönemlerinde kültürel baskı ile karşılaşmış ve günümüzde bu durumu düzeltmek için dans grupları, dil sınıfları ve geleneklerine özgü kültür kampları düzenlemektedir.9
