İng. The Arctic Five
Arktik bölgesi yerkürenin yaklaşık altıda birine denk gelen yaklaşık olarak 27 milyon metrekareden fazla bir alana yayılmıştır.1 Arktik bölgesinin 2/3’si sulardan oluşmakta olup denizlerin yarısının derinliği 500 metrenin altındadır.2 Bölgede yaklaşık 4 milyon insan yaşamakta ve nüfusun %10’unu yerliler oluşturmaktadır. Nüfusun çoğunluğunu Rusya Federasyonu (RF), sonra Alaska ve Norveç, ardından Kanada ve Grönland oluşturmaktadır. Arktik bölgesi aslında sekiz devletten oluşmaktadır. Arktik’teki diğer üç devlet (İzlanda, İsveç, Finlandiya) Arktik Okyanusu ile doğrudan sınıra sahip olmamasına rağmen Arktik Konseyi’ne üyedirler. Arktik Beşlisi, sadece beş Arktik kıyı devletini ilgilendiren konularda bir araya gelen devletler için kullanılan bir ifadedir. Arktik Beşlisi, bölge meselelerini ele alan, Arktik Okyanusu’na kıyısı bulunan beş kıyı devletinin (Kanada, Danimarka, Norveç, Rusya Federasyonu ve Amerika Birleşik Devletleri) oluşturduğu gruptur. Bununla birlikte, bu isim ülkelerin belirli durumlarda etkileşim kurmayı ve kendilerini organize etmeyi seçme biçimlerine atıfta bulunmak için de kullanılmaktadır. Bu grubun kendisini oluşturan devletler dışında bağımsız bir gücü veya varlığı bulunmadığının altını çizmek gerekir. Bir diğer ifade ile, Arktik kıyı devletleri kendi aralarında sadece geçici bir şekilde buluşup müzakerede bulunmaktadır. Grubu destekleyen resmi veya kalıcı bir idari yapı bulunmamaktadır.3
Arktik Beşlisi arasındaki etkileşimler, geleneksel diplomatik kanallar aracılığıyla istikrarlı bir şekilde kontrollü, göze çarpmayan ikili ve çok taraflı iletişimi içerse de kendisini en belirgin şekilde devletlerin Arktik meselelerini tartışmak için zirvelerde bir araya geldiği zaman göstermektedir. Arktik Beşlisi, bu devletlerin birlikte ele alması gerektiğine inandıkları bölge sorunları ortaya çıktığında toplanmaktadır.4 Bu beşli şimdiye kadar dikkate değer üç resmi toplantı yapmıştır. Bunlar; Ilulissat/Grönland (2008); Chelsea/ Kanada (2010); ve Oslo/Norveç (2015) toplantılarıdır. Ilulissat ve Oslo toplantıları, sırasıyla Arktik için geçerli uluslararası yasal rejim ve bölgede düzensiz balıkçılığın önlenmesi konusunda kıyı devletlerinden bağlayıcı olmayan beyanlarını duyurduğu toplantılar olmuştur.
Hem diğer devletler hem de Arktik devletleri, Arktik Beşlisi’nin stratejik konumlarının ve önemlerinin farkındadırlar. 1990’larda yalnızca Norveç ve Kanada, Arktik’le ilgili politikalar yürütürken; günümüzde Almanya, Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği devletleri de Arktik ile ilgili strateji ve politikalar yürütmektedir. Söz konusu gelişmeler, iki temel durumu işaret etmektedir. Birincisi, Arktik bölgesi küreselleşmeye başlamıştır. İkincisi ise, bölge, dünyanın diğer bölgelerinin de dikkatini çekmektedir. Bilhassa devletler gelecekte yaşanması muhtemel enerji sıkıntısına çözüm olarak Arktik’teki doğal kaynakların yeteceğini düşünerek bölgede söz sahibi olma konusunda stratejiler yürütmektedir.
