İng. Arctic Fresh Water: Lakes, Rivers

Arktik Kuzey Kutup noktası 90 °C Kuzey enlemi ile Arktik Dairesi denilen 66° 33’ Kuzey enlemi arasında kalan coğrafi bölgedir (Şekil 1). Toplam olarak 27 milyon km²lik bir alana yayılan bölgenin yaklaşık 9 milyon km²si kara gerisi ise denizle kaplıdır. Arktik iklim özelliğine sahip bölgede metre kareye düşen yağış azdır (100 mm-500 mm) ve en sıcak dönemde bile deniz suyu sıcaklığı 10 °C civarındadır. Arktik bölgesinde sıcaklıklar kuru rüzgârların ve sisin etkisiyle mevsimler arasında büyük farklılıklar (+10 °C ile -40 °C arasında) gösterir. Güneş enerjisi bölgeye yeterince ulaştığından ekolojik çeşitlilik mevcuttur. Bitki örtüsü likenlerden, yosunlardan ve değişik ağaç türlerinden oluşur. Coğrafi konumuna rağmen Arktik bölgesi şaşırtıcı şekilde tatlı su ekosistemine sahiptir. Bölgede yer alan nehir ve bunlarla ilişkili deltalar dünyanın en büyükleri arasında yer alır. Arktik ırmakları küresel iklimin önemli bileşenlerinden biridir. Ob, Lena ve Yenisei ırmakları Arktik bölgesinde bulunan en büyük su havzalarını oluşturur.¹ Bölge aynı zamanda dünyadaki en geniş ve derin göllere ev sahipliği yapar. Bunlar sırasıyla şöyledir: Great Bear Gölü, Great Slave Gölü ve Taymyr Gölü. Bu göller sularını hem sürekli akışı olan hem de sürekli akışı olmayan ırmak ve nehirlerden alır. Arktik göllerinin çoğu donmuş toprakların erimesi sonucu meydana gelen çöküntü alanlarında oluşur.² Bu göller, Kutup bölgelerindeki en bol ve üretken su ekosistemlerini meydana getirir. Başka bir deyişle biyolojik sıcak noktalar olarak adlandırılabilir.

Arktik bölgesi tatlı su ekosistemleri genellikle besince fakir, görece bozulmamış alanlar olarak kabul edilir. Ancak güncel bilimsel çalışmalar, giderek artan insan ve atmosfer kaynaklı kirleticiler ile iklim kaynaklı değişen hidrolojik döngüler ile donmuş alanların çözünmesi gibi çoklu antropojenik etkilerle bu sistemlerin değiştiğini ortaya koymuştur^3,4,5 (Şekil 2). Arktik tatlı su kaynaklarının su kalitesi ve kimyası iklim değişimi, donmuş toprakların çözünmesi ve insan kaynaklı etkilerden önemli oranda etkilenmektedir. Arktik bölgesi tatlı su kaynaklarının su kimyası yersel olarak önemli farklılıklar gösterir. Kuzey Arktik bölgesinde veya yüksek enlemlerde yer alan su kaynakları magnezyum, kalsiyum, sodyum, klor ve sülfat açısından Arktik bölgesi yakınlarına oranla daha zengindir.⁶ Bu farklı su kimyaları önemli oranda jeolojik kayaçların bileşim olarak farklılıklarından, ayrışma dereceleri ve ortama element salınım miktarları tarafından kontrol edilmektedir.