Lat. Lepus arcticus
İng. Arctic Hare
Arktik tavşanı, Kuzey Amerika tundrasının sert çevre ve iklim koşullarında yaşayan bir yaban tavşanıdır. Ağırlıkları genellikle 2,5 kg ile 5,5 kg arasında değişse de bazı bireylerin 7 kg ağırlığa kadar ulaştığı gözlenmiştir. Boyları 43 cm ile 70 cm arası değişmekle birlikte bu boy ölçümüne 10 cm’ye kadar ulaşabilen kuyruk uzunlukları dâhil değildir.1
Arktik tavşanları, normal tavşanlara göre genel olarak daha büyüktür ve daha uzun arka bacaklara ve kulaklara sahiptir. Diğer tüm tavşan türleri gibi hızlıdır ve hızları saatte 64 km’ye ulaşabilir. Dış görünüşleri, kendilerine kamuflaj avantajı sağlayacak şekilde mevsimsel olarak değişir. Kış aylarında kar ve buz arka planıyla mükemmel uyum sağlayan beyaz bir kürke bürünürlerken ilkbaharda bu kürkün renkleri yerel kayalar ve bitki örtüsüyle uyumlu bir şekilde maviye ve griye dönüşür.
Beslenme şekilleri çoğunlukla otçuldur fakat zor çevresel koşullar sebebiyle fırsatçı beslenme ile ölü balık ve leş yedikleri de gözlemlenmiştir. Mevsime ve bulunabilirliğe bağlı olarak en çok tükettikleri besinler yosunlar, likenler, tomurcuklar, orman meyveleri, yapraklar, kökler, odunsu bitkiler, deniz yosunları ve ağaç kabuklarıdır.2 Susuzluklarını gidermek için kar yedikleri de bildirilmiştir.2
Arktik tavşanının doğal yaşam alanları tundra, kayalık ve dağlık alanlardır. Çoğunlukla Grönland’ın en kuzey bölgelerine, Kuzey Kanada’ya ve Ellesmere Adası da dâhil olmak üzere Arktik Kanada Adaları’na dağılmıştır. Yaşam alanları deniz seviyesinden 900 m yüksekliğe kadar yayılır.3
Arktik tavşanları için üreme mevsimi nisan ve mayıs aylarıdır. Yavrular, 53 gün süren gebeliğin ardından haziran ve temmuz aylarında dünyaya gelir. Arktik tavşanları tek seferde 8 adete kadar yavrulayabilir. Yavrular, doğumdan yaklaşık birkaç hafta sonra neredeyse tam erişkin boya ve bir yaşından sonra da üreme erişkinliğine ulaşır. Ortalama yaşam süreleri hakkında kesin bir bilgi bulunmamakta fakat vahşi doğada 3 ile 5 yıl arası sürelerde yaşadıkları gözlenmiştir.2
Arktik tavşanları zorlu kutup koşullarında hayatta kalmak için hem fizyolojik hem de davranışsal birçok adaptasyon geçirmiştir. Tıpkı diğer soğuk iklim hayvanları gibi bu canlılar da daha tıknaz bir yapıya, daha kısa uzuvlara ve düşük yüzey alanı/hacim oranına sahiptir. Mevsimsel olarak renk değiştirerek kamuflaj özelliği sağlayan, görece daha fazla kalınlık ve daha fazla yalıtımı olan kürklerinin yanında, kar ve buz üzerinde rahatça hareket etmelerini sağlayan bol tüylü patileri vardır. Arktik tavşanı, kar tabakası altında kalmış yiyecekleri tespit etmesine yarayan çok keskin bir koku alma duyusuna sahiptir.
Bu anatomik adaptasyonunun yanında kar tabakasını çok hızlı bir şekilde kazıp içine girerek dışarıdaki kar fırtınalarından ve dondurucu soğuktan korunmasını sağlayan bir davranışsal adaptasyon da geliştirmiştir. Özellikle kış aylarında sayıları üç bini bulan sürüler hâlinde toplanarak hem ısınmak hem de yırtıcıları tespit edip kafalarını karıştırmak için bir araya gelmeleri bir diğer davranışsal adaptasyondur.
Arktik tavşanı geçmişte Amerika Yerlileri tarafından giysi ve yiyecek için önemli bir av hayvanı olarak görülmüştür. İnsanlar tarafından bu amaçlarla hâlâ avlanmasına ve Arktik kurdu, Arktik tilkisi, kızıl tilki, kar baykuşu gibi birçok doğal avcısı bulunmasına rağmen Arktik tavşanının popülasyonunda büyük dalgalanmalar söz konusu değildir. Bu sebeple Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin Kırmızı Listesinde “asgari endişe duyulan tür” olarak sınıflandırılmaktadır.
