Fiziki Bilimler

Atmosferik Nehir

Deniz Bozkurt

İng. Atmospheric River

Atmosferde yoğun su buharı taşınmasının olduğu uzun ve dar hava akımlarıdır. Atmosferik nehirler, tropiklerden ve orta enlemlerden kutuplara doğru nem taşınmasının %90’ından fazlasından sorumlu oldukları için küresel su döngüsünün önemli bileşenleridir.[1] Atmosferik nehirler, tipik olarak ekstratropikal bir siklonun (başka bir deyişle, orta enlemlerdeki alçak basınç merkezleri) soğuk cephesinin önündeki düşük seviyeli bir jet akımı ile ilişkilidir ve çoğunlukla bol miktarda su buharı kazandıkları ekstratropikal okyanuslar üzerinde oluşarak batılı hava akımları ile orta enlem kıtalarının batı kıyılarını etkilerler.[2] Atmosferik nehirler kara yüzeyine ulaştığında genellikle su buharını yağmur veya kar şeklinde serbest bırakırlar. Atmosferik nehirleri izlemek için kullanılan gözlem teknolojileri genellikle uydu verilerini, kara yüzeyini etkilerken izlenmesine yardımcı olan kara tabanlı araçları ve gözlemleri, keşif uçaklarıyla havadan yapılan ölçümleri ve çoğunluğu gözlem verilerinden oluşturulmuş mekânsal atmosferik verileri kapsar. Özellikle, uydu görüntüleri atmosferik nehirlerin takibi ve analizi için oldukça önemlidir (Şekil 1).

Atmosferik nehirler aracılığıyla tropiklerden kutuplara doğru gerçekleşen su buharı taşınması, kutuplara doğru olan ısı taşınmasını da tetikleyebilmektedir. Bunun en önemli nedeni, su buharının atmosferdeki en güçlü sera gazlarından biri olması ve uzun dalga boylu radyasyonu emebilmesidir.[3] Bu nedenle, atmosferik nehirler kutup bölgelerine doğru sıcak ve nemli orta enlem hava kütlelerini taşıyarak buzul kütleleri üzerinde fön rüzgârlarına (bkz. fön rüzgârı), epizodik ısınmalara ve erime olaylarına da neden olabilmektedir (Şekil 2). Gene benzer bir şekilde, atmosferik nehirlerin klimatolojik olarak oluşma sıklıklarındaki artış, kutuplara doğru daha sık nemli ve sıcak hava kütlelerinin hareket etmesine neden olabilmekte ve özellikle yaz mevsiminde büyük buzul kütlelerindeki erime olaylarını arttırarak deniz seviyesi yükselmesini de hızlandırabilmektedir.[4] Bu bağlamda, insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle atmosferik nehirlerin yörüngelerinde ve oluşma sıklıklarında meydana gelebilecek değişiklikler, kutuplara doğru taşınan nem ve ısı miktarı üzerinde önemli etkilere sahip olabilir ve dolayısıyla kutuplardaki buzul kütlelerinin geleceği için olumsuz etkilere yol açabilir.[5]

Kaynakça

1 Zhu, Y. ve Newell R. E. 1998. A proposed algorithm for moisture fluxes from atmospheric rivers. Monthly Weather Review. 126(3), 732–735. https://doi.org/10.1175/1520-0493(1998)126<0725:APAFMF>2.0.CO;2.

2 Guan, B. ve Waliser, D. E. 2015. Detection of atmospheric rivers: Evaluation and application of an algorithm for global studies. Journal of Geophysical Research Atmospheres. 120(24), 12514–12535. https://doi.org/10.1002/2015JD024257.

3 Nash, D. vd. 2018. The Role of Atmospheric Rivers in Extratropical and Polar Hydroclimate. Journal of Geophysical Research Atmospheres. 123, 6804–6821. https://doi.org/10.1029/2017JD028130.

4 Neff, W. 2018. Atmospheric rivers melt Greenland. Nature Climate Change. 8, 857–858. https://doi.org/10.1038/s41558-018-0297-4.

5 Weiming M vd. 2020. Poleward Shift of Atmospheric Rivers in the Southern Hemisphere in Recent Decades. Geophysical Research Letters. 47 (21). https://doi.org/10.1029/2020GL089934.

6 https://worldview.earthdata.nasa.gov/, 25.08.2021.

7 Bozkurt, D. vd. 2018. Foehn event triggered by an atmospheric river underlies record-setting temperature along continental Antarctica. Journal of Geophysical Research-Atmospheres. 123(8) 3871-3892. https://doi.org/10.1002/2017JD027796.

Yazarlar