İng. Atmospheric Teleconnection

Atmosferik uzak bağlantı, tropiklerden kutuplara kadar olan geniş coğrafi alanlarda yayılan büyük ölçekli basınç sistemleri ve dolaşım anomalilerinin yineleyici ve kalıcı bir şekilde birbirleriyle bağlantılı olması durumudur. Bu nedenle, atmosferik uzak bağlantı hava ve iklim olaylarına büyük etkilerde bulunabilen bir mekanizmadır. Tüm atmosferik uzak bağlantı kalıpları, kaotik atmosfer sisteminin doğal olarak meydana gelen bir olgusudur ve öncelikle iç atmosferik dinamiklerin bir yansıması olarak ortaya çıkabilir.¹ Bu bağlantılar, tipik olarak birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilen bir zaman ölçeğinde meydana gelse de bazen birbirini takip eden birkaç yıl boyunca da sinyalinin gücü ve tutarlılığı zaman içinde değişecek şekilde meydana gelebilmektedirler. Bu nedenle, atmosferik uzak bağlantılar hem mevsimlik ve aylık hem de yıldan yıla olan hava değişkenliklerini geniş alanlarda sıcaklık, yağış, fırtına, kuraklık ve orman yangınları gibi farklı olaylarla etkileme potansiyeline sahiptir.

Atmosferik uzak bağlantılar, tropiklerden kutuplara doğru gerçekleşen su buharı ve nem taşınması şiddetini ve frekansını, bir dizi dolaşım ve basınç anomalisi olan ve alçak enlemlerden binlerce kilometre uzaklığa yayılan Rossby dalga trenleri aracılığıyla ciddi bir şekilde etkileme potansiyeline sahiptir. Örneğin, Pasifik Okyanusu’nun ekvator civarındaki deniz yüzeyi sıcaklığı ve hava basıncındaki periyodik bir dalgalanma (yaklaşık üç ila yedi yıl arası) sonucu meydana gelen El Niño Güney Salınımı (ENSO), her iki yarım kürenin kutup bölgelerinde sıcaklık ve deniz buzulu değişikliklerine neden olabilmektedir.² Benzer şekilde, mevsim içi zaman ölçeğinde meydana gelen Madden-Julian salınımları (MJO, yaklaşık 30 ila 60 gün arası) tropiklerden kutuplara doğru olan nem ve enerji taşınmasını etkileyerek, özellikle Antarktika kıtasında ekstrem yüksek sıcaklıkların, aşırı yağışların ve buzul erimelerinin oluşmasına yol açabilmektedir.³ Ayrıca, Antarktika Yarımadası çevresindeki hızlı kış ısınması batı tropikal Pasifik, tropikal Atlantik ve Kuzey Atlantik Okyanusu’nun deniz yüzey sıcaklıklarındaki uzun vadeli değişiklikler ile bağlantılıyken, Batı Antarktika’daki ısınma ise merkezi tropikal Pasifik’teki deniz yüzey sıcaklıkları değişimi ile ilişkili bulunmuştur.²