İng. Glacial Valleys
Buzul vadileri buzullar tarafından oluşturulan çizgisel derin vadilerdir. Akarsu vadilerinin sahip oldukları V şeklindeki kesitin aksine, buzul vadileri buzullar tarafından aşındırılmış, düzleştirilmiş ve genellikle çıkıntı içermeyen dik vadi yamaçlarına sahip U-şekilli kesit gösterirler.1, 2 Bu nedenle U-şekilli vadi, tekne vadi veya alpin vadi olarak da bilinirler. Tekne vadiler buzul törpülemesi ve buzul koparmasıyla (bkz. buzul aşındırması) oluşur.3 Bu vadiler buzulların oluşturduğu en büyük ve dikkate değer yer şekilleridir.2 Bunlar buzul süreçlerinin etkili olduğu dünyanın birçok yerinde görülmekle birlikte dağ buzullaşmasının karakteristik yer şekilleridir.4 Eğer akarsu süreçlerinin etkin olduğu bir yerde buzullaşma gerçekleşirse oluşan buzullar akarsu vadilerine kanalize olurlar. Akarsuların çizgisel akış göstermeleri nedeniyle yüksek dağlarda V-şekilli kesite sahip vadiler, buzulların kütlesel akış göstermesi nedeniyle U-şekilli kesite dönüştürülürler. Çünkü buzullar, nehirlerden daha büyük viskoziteye ve enine kesite sahip oldukları için vadi daha düz ve pürüzsüz hâle getirilir. U şekli hareket eden buzula en az sürtünme direnci sağlar.4 Öte yandan tekne vadilerin enine kesit formları sadece buzul ve akarsu erozyonu tarafından değil, aynı zamanda yamaç erozyonu, biriktirme süreçleri ve anakaya yapısının erozyona karşı olan direnci tarafından da kontrol edilir.5, 6 Tekne vadiler, buzulların ortadan kalkmış oldukları paleobuzul sahalarında tipik yer şekilleri olarak göze çarpar. Bunlar genellikle dik yamaçlara ve yuvarlatılmış, geniş, düz veya basamaklı tabana sahiptirler. Aktif buzulların olduğu vadilerde vadi morfolojisi buzul tarafından perdelendiği için tipik bir morfolojiden söz etmek mümkün olmamaktadır. Bir tekne vadinin oluşumu yüzbinlerce yılda gerçekleşmekte, zaman uzadıkça vadi derinliği artmaktadır.7 Günümüzde tekne vadilerin var olduğu dağlarda Dördüncü Jeolojik Dönemde (Kuvaterner, son 2, 58 milyon yılda) meydana gelen birçok buzul ilerlemesi tekne vadilerin şekillenmesinden sorumludur.
Ana buzul vadilerindeki buzul, yan kollardan daha büyük bir vadi kesitini kestiği ve bunun sonucunda da daha derine kazdığı için yan kollar asılı olarak ana vadiye bağlanır.8 Başka bir deyişle daha geniş ve daha kalın olan ana vadi buzulu, daha ince olan yan kollardaki buzula göre daha yüksek aşındırma gücüne sahiptir. Bu durum da yan kolların tabanlarının ana vadi tabanına göre daha yüksekte yani asılı olarak durmasına neden olmaktadır. Bu vadiler asılı vadi olarak adlandırılır ve bazılarının tabanından akan akarsular ana vadi yamacında şelale oluşturur (bkz. Yosemite ve Lauterbrunnen vadileri). Tekne vadiler eğer deniz seviyesine kadar ulaşıyorlarsa ve vadinin bir bölümü deniz suyu tarafından örtülüyorsa bunlar fiyort (bkz. fiyort) olarak adlandırılır.
Tekne vadiler üç bölüm hâlinde ele alınabilir. İlk bölüm vadinin yukarı kesimidir. Burası sirklerin bulunduğu buzulların beslenme alanına yani buzulların birikerek ana vadiye kanalize olduğu birikme alanına karşılık gelir. Sirkler bölgesinde buzul aşındırması nedeniyle derin kapalı çukurlar, eşikler ve göller yaygındır. Sirkler bölgesinin harita ve plan görünümü yonca yapraklarını andırır. Sirkler bölgesinden sonra tekne vadinin U profilinin bariz olarak görüldüğü orta bölüm gelir. Buzul aşındırması burada oldukça güçlü olduğu için vadi derine kazılarak derinleştirilmiştir. Bu bölümde yamaçlar üzerinde törpülenme sınırı (trimline) olarak bilinen buzul aşındırma sınırı belirgindir. Bu sınırın yukarısında genellikle vadi yamaç eğimi daha düşükken, altında ise eğim yüksektir. Buzul geri çekilmeye başladıktan sonra bu sınırın altında kalan yamaçlar yamaç döküntüleri ve bu döküntülerin oluşturdukları kayşat (talus) konileriyle örtülür. Bazen döküntü miktarının fazlalığı nedeniyle vadinin U-şekilli kesiti bozulur. Vadinin aşağı bölümü ise daha çok depolanma süreçlerinin baskın olduğu bölümdür. Bu bölüm kalıcı kar sınırının aşağısında kaldığı için buzulun aşındırma gücünün azaldığı bölümdür. Bu nedenle bazı teknelerin son bölümünde U-şekilli kesit çok belirgin olmaz ve morenler (bkz. moren) sıklıkla burada görülür. Buzul dilinin vadi içerisinde mi sonlandığı, deniz içerisinde mi sonlandığı yoksa dağlık alandan çıkarak ova veya platoda mı son bulduğuna göre bu bölüm farklı topoğrafik özellikler gösterir.
