Lat. Ovis dalli
İng. Dall’s Sheep
İnce boynuzlu koyun olarak da bilinen Dall koyunu, Kuzey Amerika’nın kuzeybatı bölgelerine özgü bir yaban koyunudur. “Dall” adı, Amerikalı bir doğa bilimci olan William Healey Dall’a (1845-1927) ithafen verilmiştir. Kuzey bölgelerde yaşayan Ovis dalli dalli ve güney bölgelerde yaşayan ve “kaya koyunu” olarak da adlandırılan Ovis dalli stonei isimli iki alt türü vardır. Dall koyunu dağlık bölgelerin çimenlik ve sazlık yerlerinde yaşar.
Dall koyununun kürkü kirli beyaz renktedir. Kutup koşullarında hayatta kalmasını sağlayan kürkünün kalınlığı, kış aylarında 5 cm’ye kadar ulaşır. Fiziksel yapısı, cinsel olarak çiftyapılılık sergiler. Erkeği yani koç, dişiden daha iri yapıdadır ve ağırlığı 70-80 kg arasındadır. Dişinin ağırlığı ise 45-50 kg arasındadır. Kış aylarında diğer birçok kutup canlısı gibi yiyecek bulmakta zorlanır, bu nedenle yetişkinler vücut kütlelerinin %16’sına, yavrular ise %40’ına kadarını kaybedebilir.
Dall koyununun diyetinin önemli bir kısmı yiyecek kıtlığının olduğu kış aylarında kuru ve donmuş çimler, likenler ve bazen yosunlar oluşturur. Yaz aylarında bol miktarda ve çeşitte bitki tüketir. Bu tür için en önemli besin kaynaklarından biri de mineralli kayalardır. Özellikle ilkbaharda, bölgelerinde yer alan bol mineralli kayaç oluşumlarını sürüler hâlinde ziyaret eder ve kayaçları ve toprağı yalar. Tıpkı bazı geyik türleri, filler, sincaplar ve tilkilerde olduğu gibi koyunların da özellikle kemik ve kas dokuları için fosfor, sodyum, kalsiyum, demir ve çinkoya ihtiyacı vardır; bu da mineralli kayaçlardan giderilir. Koyun sürüleri karşılaştığında bazen yavrular farklı sürülere karışır. Bu durumun Dall koyununun genetik çeşitliliğine katkısı olduğu düşünülmektedir.
Dall koyununun ortalama yaşam süresi 12 ile 16 yıl arasıdır. Yavrular yaklaşık 2 aylıkken boynuz çıkarmaya başlar. Dişinin boynuzları, erkeklerin boynuzlarına göre oldukça ince ve küçüktür. Erkeğin boynuzları büyük, kalın ve oldukça kıvrımlıdır. Genç erkeğin boynuzları 3 yaşına gelene kadar dişininkinden çok farklı değildir fakat 3 yaşından sonra çok hızlı bir şekilde büyür ve kıvrılır. Sürüdeki bir yetişkin erkek, ilkbahardan sonbahara kadar aralıksız büyüyen büyük boynuzlarıyla hemen ayırt edilebilir. Boynuzlarındaki karakteristik halkalarına (annulus) bakılarak yaşı da belirlenebilir.
Kuzu, genellikle mayıs ayı sonlarında veya haziran ayının ilk haftalarında doğar. Koyun, kuzulama zamanı yaklaştığında engebeli kayalıkların arasında yalnız kalıp yırtıcılardan korunabileceği alanlar arar.1 Bir kuzu, doğumdan bir hafta sonra bitki örtüsünden beslenmeye başlasa da sütten kesilme genellikle ekim ayı başlarında görülür. Bir koyunun ilk yavrulaması 3 veya 4 yaşında gerçekleşir ve yılda sadece bir kuzu dünyaya getirir. Bir kuzunun hayatındaki en kritik dönem yaşamının ilk 30 ile 45 günüdür. En savunmasız olduğu ve ölüm oranlarının en yüksek olduğu zaman bu dönemdir.
Sürü hâlinde yaşamanın getirdiği zorunlulukla sürüde düzeni ve hiyerarşiyi sağlamak bu canlının hayatta kalması için çok önemlidir.2 Dall koyun sürüsünde sosyal düzen ve baskınlık derecelerinin belirlenmesi, kafa kafaya çarpışmak da dâhil olmak üzere birkaç farklı davranış ile sağlanır. Koçlar, boynuzlarıyla birbirlerine çarpmak için belirli bir mesafeden hızla koşar. Bu davranışa ek olarak bacaklarını güçlü şekilde yere vurmaları, birbirlerinin üzerlerine binmeye çalışmaları gibi başka güç gösterisi hareketleri de vardır. Dişiler arasında da aynı güç gösterileri yiyecek veya konaklama yerleri için rekabet ederken görülür. Yavrularda ise aynı davranışlar oyunlarının bir parçasıdır.
Dall koyununun popülasyonundaki değişimler, bir dizi çevresel faktöre bağlı olarak dönemsel dalgalanmalar şeklindedir. İyi uyum sağladığı kutup iklimi koşullarında popülasyonu dengeli bir şekilde değişirken, yaz kuraklığı, normalden kalın kar tabakası veya diğer şiddetli hava olaylarının olduğu dönemlerde popülasyonunda düşüş görülebilir. Dall koyununun popülasyonu, doğal avcıları olan kurtlar, çakallar ve kaya kartallarının popülasyonlarına da bağlıdır.3 Tüm bu dalgalanmalara rağmen, Dall koyununun popülasyonundaki popülasyonunda endişe duyulan bir düşüş söz konusu değildir ve Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin Kırmızı Listesinde “asgari endişe duyulan tür” olarak sınıflandırılmaktadır.
