İng. Deception Island

Deception Adası (62°57’G, 60°38’B) Antarktika’nın kuzeyindeki Güney Shetland Adaları’nın güneybatı ucunda bulunur ve Bransfield Rifti’nin batı kenar havzasının yayılma merkezinde yer alır (Şekil 1a). Bransfield Rifti’nin Güney Shetland Adaları’nın kuzeyindeki Phoenix Plakası’nın Antarktika Plakası’nın altına güneydoğuya doğru yitimine bağlı olarak yay gerisinde oluştuğu ve mevcut yitimin günümüzde düşük hızlarda hâlen devam ettiği belirtilmektedir.¹ Bu bölgesel jeodinamik olay, yani yitim ve yay gerisi yayılma süreçleri Antartika’nın kuzeyindeki magmatizmanın zamanlamasını ve bileşimini belirlemiştir.

1820’de keşfedilen Deception Adası, son iki yüzyılda yirmiden fazla püskürme kaydıyla Antarktika’nın en aktif Kuvaterner yaşlı yanardağlarından biridir.² Adanın büyük bir kısmı Kirkwood ve Pond dağlarında bulunan buzlarla kaplıdır (Şekil 1b, 2). Özellikle 1967-1970 yılları arasında önemli volkanik patlama ve püskürmelerin meydana geldiği bu adada Pond Dağı eteklerinde kurulmuş İngiliz ve Şili üsleri yıkılmıştır.^{3, 4} Sonraki yıllarda (1992, 1999 ve 2014-2015) sismik açıdan aktif hareketler tehlikeli ve dikkat çekici boyuta ulaşmıştır. ^{5, 6} Son güncel araştırmalar, volkanik adanın altında manto-kabuk sınırında (15-20 km derinde) ve daha sığ kesimlerde (<10 km) konumlanmış birden fazla magma odasının olduğunu tahmin etmektedir.⁷ Bu tür magma odalarının varlığı ve meteorolojik modellemeler gelecekte volkanik bir patlamadan yayılacak volkanik külün potansiyel olarak güney yarım küreyi çevreleyebileceğini ve bunun küresel havacılık için önemli ekonomik kayıplara ve sonuçlara yol açabileceğini göstermektedir.⁸ Bununla birlikte, Deception Adası son yıllarda fosilleşmiş bitkileri görme, penguenleri izleme ve plaj kumlarında sıcak bir banyo yapma olasılığı nedeniyle Antarktika’da popüler bir turist durağı hâline gelmiştir.

Taban çapı 30 km olan Deception Adası, deniz tabanından 1.400 m ve deniz seviyesinden maksimum 540 m yükselen kompozit bir yanardağdır.⁹ 15 km çapında at nalı şeklindeki adanın merkezinde, deniz tarafından işgal edilen ve maksimum su derinliği 190 m olan yaklaşık 6 × 10 km boyutlarında volkanik bir kaldera (Foster Limanı) bulunmaktadır (Şekil 1b, 2). Volkanik adada yüzeyleyen tüm kayaçların normal manyetik polaritesi ve K-Ar radyometrik yaş verileri birlikte değerlendirildiğinde, adanın denizaltı bölümünün çoğunun Orta-Geç Kuvaterner’de (0.75-0.2 My) inşa edildiğini göstermektedir.^{10, 11} Adanın yerli çökelleri ile bölgenin başka yerlerinde bulunan tefra tabakaları arasındaki korelasyon ve güncel püskürmeler, adadaki volkanik kayaçların 100 bin yıldan daha genç (Holosen) olduğuna işaret etmektedir.¹²

Şekil 1. Güney Shetland Adaları’nın bir parçası olan Deception Adası’nın (a) lokasyon ve tektonik haritası, (b) basitleştirilmiş jeoloji haritası ve volkanolojik özellikleri^{.6, 13}