İng. Erebus Volcano

Erebus volkanı (enlem 77.53°G, boylam 167.17°D) 3794 m yüksekliği ile Antarktika’nın ikinci en yüksek, güney yarıkürenin en aktif stratovolkanıdır.¹ Ross Denizi’nin Victoria Karası kıyıları boyunca uzanan Ross Takımadalarının en büyüğü olan Ross Adası’nda bulunur (Şekil 1). Volkan, kutup kâşifi Sir James Clark Ross’un Antarktika seferinde 27 Ocak 1841 tarihinde keşfedildi ve adı, kutup keşfinde kullanılan HMS Erebus gemisine atfen verildi.^{2, 3}

Erebus volkanı, Ross Denizi’nin batısında yer alan Victoria Karası kıyıları boyunca yüzeylenen Geç Senozoik yaşlı kayaçların oluşturduğu McMurdo Volkanik Grubunun (bkz. McMurdo Volkanik Grubu) en yüksek volkanıdır. Melbourne Volkanı ile grubun iki aktif volkanından biridir. Batı Antarktika Rift Sistemi’ni (bkz. Batı Antarktika Rift Sistemi) oluşturan derin kırıklar üzerinde gelişen McMurdo Volkanik Grubunun güney kısmında Erebus Alt Volkanik Bölgesindeki en önemli volkanik merkezlerden biri olan Ross Adasında bulunan Erebus Volkanı, günümüzde faaliyet göstermeyen Terror, Terra Nova ve Bird Volkanları ile yer alır.¹ Erebus volkanı 1, 3 milyon yıldan beri aktif olup kalderasında 1970’li yıllardan beri aktif, uzun ömürlü bir lav gölüne sahiptir. Erebus Volkanı polijenetik stratovolkan olarak sınıflandırılır. Volkanın alt yarısı bir kalkan, üst yarısı ise bir stratovolkandır. Volkan üzerinde bir dizi krater bulunmaktadır. Volkanın aktif kalderası yaklaşık 15 bin yıl önce oluşan bir patlama ile meydana gelmiştir.³ Zirve kalderasının merkezinde Erebus Kristalleri olarak da bilinen iri (20 mm’ye varan) anortoklas kristalleri içeren bir koni bulunur.³ Volkan karakteristik olarak Stromboli tipi patlamalarla faaliyet gösterir. Fonolit^a bileşimli magma püskürten tek volkandır.⁴ Bazı bilim insanları Erebus Volkanı’nın bir sıcak nokta (bkz. hot spot) ile ilişkili olduğunu öne sürer.⁵

Yamaçları kar, buz, buzullar, büyük buz yarıkları, tefra ve lav akıntılarıyla kaplı olan volkanın üzerinde sayısız buzul fümerolü^b bulunur. Fümeroller, oksijensiz veya az oksijenli karanlık buzul mağaracıkları oluşturur. Yaşam koşullarının ekstra güç olduğu bu ortamlarda sadece bakteri ve mantarlar gibi organizmalar (oligotroflar) hayatta kalabilir. Bu özelliği nedeniyle Erebus Volkanı birçok araştırıcının dikkatini çeker.³

Erebus Volkanı, Antartika kıtasındaki en ölümcül kazanın olduğu yerdir. 28 Kasım 1979 tarihinde Auckland’dan (Yeni Zelanda) kalkan Yeni Zellanda Havayollarına ait Antarktika üzerinde turistik sefer yapan uçak, pilotaj hatası nedeniyle Erebus volkanının kuzeydoğu yamacına çarparak parçalandı. Bu kazada 237 yolcu ve 20 mürettebat hayatını kaybetti. Bu kaza, Yeni Zelanda’da yaşanan en fazla kişinin yaşamını yitirdiği kazadır.^{3, 6}