Onur Limon
İrlandalı kâşif Ernest Henry Shackleton (1874-1922) çağının önemli kutup kaşiflerinden biridir. Mürettebatı tarafından “Patron (Boss)” olarak adlandırılmıştır.1 Shackleton genel olarak 1914-1916 tarihlerinde Endurance gemisiyle Antarktika’ya gerçekleştirdiği seferle hatırlansa da bu onun kıtaya gerçekleştirdiği dört seferden sadece biri olmuştur: 1) Discovery Seferi (1901-1904); 2) Nimrod Seferi (1907-1909); 3) Endurance Seferi (1914-1916); 4) Quest Seferi (1921-1922).2
Çocukluk ve Gençlik Yılları
Shackleton, 15 Şubat 1874’te İrlanda’nın County Kildare kentinde doğmuştur. 1884’te ailesiyle birlikte Londra’ya taşınmıştır. Dublin’de Trinity College’a gitmiş ve doktor olmaya hak kazanmıştır. Ancak devam etmemiştir. Denizciliğe yönelmiş ve kendini geliştirmiştir. 16 yaşında İngiliz ticaret donanmasına katılmış, 18 yaşında ikinci kaptan olmuş ve altı yıl sonra sertifikalı usta bir denizci olarak göreve başlamıştır. Antarktika yolculuğu kendi zamanının çoğu İngiliz kâşifi gibi donmuş buz üzerinde neredeyse hiç deneyimi olmadan başlamıştır.3
1890’lı yılların sonlarından itibaren Antarktika birçok devletin ve kâşifin keşfetmek istediği uluslararası bir rekabete alanına dönüşmüş ve kıtanın daha iyi anlaşılması dönemin en acil bilimsel konularından biri haline gelmiştir. 1898’de Norveçli Roald Amundsen, Antarktika’da ilk kayak ve kızak gezilerine öncülük etmiş, ertesi yıl Norveçli Carsten Borchgrevink kıtada bir kış geçiren ilk kişi olmuştur. Avustralya, Almanya, Belçika, Fransa, İngiltere, İsveç gibi birçok devlet Antarktika’nın keşfini sürdürmeye kararlı olmuştur. Bütün bunlar çağdaşlarının çoğunun kahramanlık olarak gördüğü Antarktika’nın keşfine Shackleton’ı bağlamıştır. İlk kez 1901’de İngiliz Ulusal Antarktik Seferi’nin bir üyesi olarak görev almıştır.
Antarktika Seferleri
Discovery Seferi: 1901-1904
Shackleton, Antarktika’ya ilk olarak Robert Scott liderliğindeki İngiliz Ulusal Antarktik Seferi ile seyahat etmiştir.4 Seferde Güney Kutbu’na ulaşılamamıştır. Ancak Scott ve mürettebatı Antarktika’nın ilk kapsamlı kara keşfini gerçekleştirmiş ve o zamana kadar herhangi birinin gidebildiği en uzak Güney noktasına ulaşılabilmiştir. Sefer sırasında Scott ve Shackleton arasında erzak, izlenecek güzergâh ve seyahat hızı konusunda anlaşmazlıklar yaşanmıştır. Bu sorunlar şiddetli fırtınalar ve mürettebatta ortaya çıkan sağlık sorunlarıyla birleşince Discovery seferi 1904 yılında sonlandırılmıştır. Kıtaya yaptığı bu ilk seyahatinde İskorbüt hastalığına yakalanan Shackleton, 1905’te Scott’ın yayınladığı Voyage of the Discovery isimli kitabında “hasta” olarak tanımlanmış ve seferin Güney Kutbu’na ulaşamamasından tamamen olmasa da büyük ölçüde sorumlu tutulmuştur.5 Scott’ın bu kitabı, Shackleton’ın Antarktika tutkusunu yeniden canlandırmış ve bu keşif gezisindeki deneyimi, Shackleton’ı Güney Kutbu’na bizzat ulaşmaya teşvik etmiştir.6
Nimrod Seferi: 1907-1909
Shackleton, 1907’de on kişilik küçük bir ekiple ikinci Antarktika seferine başlamıştır. İki yıl süren bu sefer sırasında üç arkadaşıyla birlikte Güney Kutbu’na 100 mil yaklaşmayı başarmış ve Scott’ın en uzak Güney rekorunu 350 milden fazla geride bırakmıştır.7 Ancak Shackleton ve üç adamı açlık ve donma tehlikesi nedeniyle-tekrar deneme şansı bulamadan Güney Kutbu’na başka bir kâşifin ulaşacağını bilerek8 Güney Kutbu’na ulaşamadan geri dönme kararı almıştır. Buna rağmen Nimrod seferi Shackleton’u ulusal bir kahraman olarak tanınmasına fırsat sağlamıştır. Onun “en uzak Güney (farthest South)” için kırdığı yeni rekor,9 Shackleton’a 1909’da Britanya’ya döndüğünde şövalyelik unvanı kazandırmaya yetmiştir.10 Bu başarısı, 1911’de Amundsen’in Güney Kutbu’na ulaştığı haberiyle gölgelenmiştir.
Endurance Seferi: 1914-1916
Güney Kutbu’nun keşfi, Shackleton için Antarktika keşfinin sonu olmamış, kıtayı geçmek için hazırlıklarını sürdürmüştür. Antarktika’nın ilk kez karadan geçişine (Trans-Antarktika) öncülük etmeyi amaçlamıştır.11 Yaptığı planda; bir geminin Weddell Denizi’ne gitmesi ve daha sonra karadan kıtayı aşıp diğer tarafta Ross Denizi’ne gidecek olan altı kişilik bir mürettebatı bırakması, ikinci bir geminin ise doğrudan Ross Denizi’nden hareketle bu altı kişilik mürettebatın yolculuğunun ikinci yarısı için karada erzak depoları hazırlamak üzere birkaç adam göndermesi düşünülmüştür. Planın hayata geçirilmesinin önündeki en büyük engel, iki mürettebat ve iki kutup gemisini aynı anda organize etme ve donatmanın muazzam mali ve lojistik karmaşıklığı olsa da Shackleton bunların üstesinden gelmiştir.12
Weddell Denizi’nde hareket eden gemi Endurance, Ross Denizi’nde hareket eden gemi ise daha önce Antarktika seferlerinde kullanılmış ve Avustralya’da demirlemiş olan Aurora’dır. Endurance ile Ağustos 1914’te başlayan Trans-Antarktika seferi Ocak 1915’te Endurance’nin buzda mahsur kalması ve aynı yıl batması sonucu-Auro seferi planlanan şekilde ilerlemiş olsa da-1916’da son bulmuştur. Yine de buzda mahsur kaldıkları yaklaşık iki yıl boyunca mürettebattan tek bir üye bile hayatını kaybetmemiştir.13
Quest Seferi: 1921-1922
1919’da Shackleton, yolculuğun ayrıntılı anlatımı ve mucizevi sonu olan South’ı yayınlamıştır.14 1921’de ise kıtanın çevresini deniz yoluyla dolaşmak amacıyla Quest ile Antarktika’ya dördüncü ve son seferini düzenlemiştir.15 5 Ocak 1922’de Güney Georgia’da geçirdiği bir kalp krizi nedeniyle 47 yaşında hayatını kaybetmiştir.16
