İng. Eskers
Esker terimi İrlandaca sırt anlamına gelen ‘eiscir’ teriminden türetilmiştir. Eskerler, buzul etkisi altındaki akarsu süreçleri ile oluşmuş kum ve çakıldan oluşan uzun, kıvrımlı sırttır. Kanada’daki bazı eskerlerin uzunluğu parçalanmadan 50 km’ye dek uzanabilir, 1 göreceli yükseklikleri 50 m, genişlikleri birkaç km ye ulaşabilir.2
Eskerler, buzullar ile sınırlandırılan akarsu vadileri ya da tünellerinde depolanan çökellerdir. Yani eskerler, çökel ile dolu bir buzul erime suyu kanalı boyunca oluşurlar (Şekil 1).3 Buzul altı, üstü ve yanındaki akarsu ağlarındaki depolanma süreçlerini kaydederler. Buzul erime suyu, buzuldan birçok yolla uzaklaşır ve bu uzaklaşma buzulun altında, buzdan duvarları olan kanallar ve tünellerde tabakalı çökeller birikmesi şeklinde gözlenebilir (Şekil 1).2, 3 Böylelikle, buzul drenaj ağlarının gelişmesi genellikle eskerlerin oluşması ile sonuçlanır. Zamanla, incelen bir buzulun altında gelişen eskerler bu ince buz yüzeyini kırabilir ve böylece buzul altı sistemden buzul üstü sisteme dönüşebilir.2, 3 Eskerler topografik engellerin üzerine tırmanarak da uzun kıvrımlı sırtlar oluşturabilir.2, 4, 5, 6
Buzul erime suyu ve çökellerle beraber akışa geçmesi eskerlerin boyut ve şeklinde belirleyici rol oynar. Bazı eskerlerin plan görünüşü son derece değişkendir. Tek ve sürekli sırtlar, değişken yükseklik ve genişliklere sahip tekil sırtlar, karmaşık örgülü sistemler gibi çok sayıda şekilde gözlenirler. Eskerler çoğunlukla buzulun erime suyunun akış yönüne paralel olarak dizilir. Ancak bazı eskerler de buzul erime suyuna çapraz konumda bulunabilir.2, 3, 7
Buzulun içindeki çakıl ve blokların konsantrasyonu (Şekil 1) ve çökelin buzuldan erime yoluyla ayrılması ve akışa geçerek esker tünellerine iletilme hızı, bir eskerdeki çökel miktarını belirler.
Çökeller genellikle iri taneli, yıkanmış kum ve çakıldan oluşur. Eskerlerdeki çökeller tabakalaşmış ve genellikle ara sıra kayalar içeren çakıl/blok boylu malzemeden oluşur ve çapraz yataklanma yaygındır.7, 9
Eskerler uzun sırtlar boyunca uzandığından, bu doğal morfoloji yol olarak da sıklıkla kullanılmıştır (örneğin, Denali yolu, Alaska). Eskerlere ait çökeller de yer yer kum ocağı olarak işletilmektedir (Şekil 2). Eskerler aynı zamanda akifer oluşumları için de önemli bir ortamdır.7, 10
Eskerler, buzullaşmış her bölgede bulunabilen bir şekildir.2 Eskerlerin varlığı, Kanada Kalkanı gibi bölgelerde daha fazladır.1, 2 Antarktika’da güncel esker oluşumu gözlemlenmiştir11 ve hatta bazı benzer şekiller Mars’ta da tanımlanmıştır.12
