İng. Gough Island
Gough Adası, Atlas Okyanusu güneyinde, Afrika Levhası sınırları içerisinde (Şekil 1a), 40°22’16”G ve 40°16’33”G enlemleri ile 10°1’9”B ve 9°52’33”B boylamları arasında (Şekil 1c) yer alan ada, 100.8 km² alana sahiptir. Ada, Atlas Okyanus Ortası Sırtı doğusunda, Afrika Okyanusal Levhası üzerinde, Gough transform fayının doğu ucunda oluşmuştur.1 Gough Adası Orta Atlantik Sırtına 550 km, Afrika’ya ise 2600 km uzaklıktaki volkanik bir adadır.
Ada, 1505 yılında Portekizli kaptan Gonçalo Álvares tarafından keşfedilmiş ve ‘Diego Alvarez’ olarak adlandırılmıştır. 1731 yılında kaptan Charles Gough tarafından ‘Gough’ adıyla kaydedilmiş, ve isim karmaşası yaşanmıştır. Ada, 19. Yüzyılda Gough olarak bilinmiş ve çok sayıda denizci ve balıkçı tarafından ziyaret edilmiştir. Adaya 1904-1933 yıllarında keşif gezileri yapılmış, 1956 yılında daha kapsamlı bir ekip tarafından araştırılmış ve haritası çıkartılmıştır.2, 3
Adada yükselti deniz seviyesinden 910 metreye kadar çıkmakta (Şekil 1c), en yüksek noktayı, ada ortasında yer alan Edinburg Tepesi (910 m) oluşturmaktadır. Tepenin hemen kuzeyinde ise Expedition tepesi (909 m) bulunmaktadır. Adanın batısı ile doğusu arasında eğim asimetrisi bulunmakta olup batı kıyıları ve yamaçları daha dikdir. Ada’nın doğu ve kuzeyindeki derelere ait vadiler daha derindir. Bu durum litolojik farklılıktan kaynaklanmakta olup, bu bölgeler daha çok bazalttan oluşmaktadır. Ada doğusunda Hawkins ve Quest koyları, batısında Deniz Fili Koyu ve kuzeybatısında ise Battle koyu yer almaktadır.
İklim model verileri değerlendirildiğinde, adanın Köppen-Geiger iklim sınıflandırmasına göre ‘ılıman, kurak mevsimi olmayan, ılık yazlı’ bir iklime sahip olduğu görülmektedir.4 Adada yıllık ortalama sıcaklık 10 °C derece, yıllık ortalama toplam yağış ise 3200 mm civarındadır. Adada en düşük sıcaklıklar ağustos sonu eylül başında, en yüksek sıcaklıklar ise ocak sonu şubat başında ölçülmektedir. Aylık ortalama rüzgar hızının 8, 2 ms-1 olarak belirlendiği adada, rüzgar hızları mart ve ekim aylarında yüksektir. Genel olarak adada KB, B ve GB yönlü rüzgârlar hakimdir.5
Adada beş farklı bitki topluluğu bulunmaktadır. Bunlar içerisinde kıyılarda 2 m uzunluğa kadar erişebilen, uzun çayırların oluşturduğu (ing. tussock grassland) alanlar bulunmakta, bu sahada Poa flabellatave Spartina arundinacea türleri dağılış göstermektedir. İkinci topluluğu adanın kuzeyinde ve doğusunda, 300 metrenin altında yayılıma sahip eğrelti otu çalıları (ing. fern bush) oluşturmakta olup bu sahalarda Histiopteris insica, Blechnum palmiformeve Pyylica arborea türleri yoğun olarak bulunmaktadır. Üçüncü topluluk olan fundalık alanlar, 300 ile 600 metreler arasında karşımıza çıkmaktadır. Bu bölgelerde sazlar ve çayırlar ile Blechnum palmiforme ve Empetrum rubrum türlerine rastlanmaktadır. Adada 600 metrenin üzerinde, rüzgârın hızlı estiği bölgelerde step (ing. moorland) alanlar görülmektedir. Bu alanlarda Agrostis carmichaelii türü yoğundur. Adadaki beşinci bitki topluluğu turbalık-bataklık alanlar oluşturmaktadır.6
Ada, alkali bazalttan trakite kadar farklı özellikte volkanik kayaçlardan oluşmaktadır. Adadaki volkanik kayaçların mineralojik incelemesi sonucunda pikritik bazalt, olivinli bazalt, trakibazalt, trakiandezit ve trakitten oluştukları belirlenmiştir.7 Adadaki kayaçlardan yapılan jeokimyasal analizler sonucunda volkanik kayaçların, alkali-olivin bazaltlar, Eu, Sr ve Ba elementlerinin nadiren bulunduğu trakitler ve Cr ve Ni elementlerince zengin pikritik bazaltlarının oluştuğu belirlenmiştir.8 Adanın ilk önce Kuvaternerde meydana gelen 5 farklı volkanik faaliyet sonucu oluştuğu belirlenmiştir. Buna göre adada en yaşlı birimler adanın doğu kıyısında yer almakta ve bazaltlardan oluşmaktadır. Bazaltlardan sonra, adanın güney, batı ve kuzey kıyılarında bazalt ve trakitlerin ardalanmasından oluşan ve merkeze doğru gençleşen bir özellik görülmektedir.7 Daha sonra K-Ar tarihlendirmeleri sonucunda adada dört farklı yaşta volkanik kayaç grubu olduğu belirlenmiştir.9
Adada yapılan polen çalışmaları neticesinde, 40 binyıldan günümüze kadar benzer ada bitki örtüsünün bulunduğu, bitki örtüsünün büyük değişiklikler göstermediği belirlenmiştir.10
