Lat. Halichoerus grypus
İng. Gray Seal
Gri fok, Kuzey Atlantik Okyanusu’nun her iki tarafında, ılıman ve yarı arktik sularda bulunan gerçek fok (Phocidae) ailesinin büyük bir türüdür ve Halichoerus cinsine aittir. Erkek gri foklar, uzun bir kemerli burna sahiptir, bu nedenle bilimsel adları “çengelli burunlu deniz domuzu” anlamına gelir. Dişilerin ise başın üst yüzeyine uzanan düz bir profilde daha dar ve kısa bir burnu vardır.1,2 Erkekler ortalama 2,2 metre uzunluğunda ve 220 kg ağırlığındadır, dişiler ise ortalama 150 kg ağırlığına ve 1,8 metre uzunluğuna ulaşabilir.
Gri fokların yaşam alanları farklı fok grupları arasında değişkenlik gösterir. Bazıları kayalık kıyı bölgelerinde yaşarken, diğerleri izole adalarda bulunur. Ayrıca buzdağları ve buzulların yakınları gibi birçok gri fok popülasyonu dağılım gösterir. Batı Atlantik popülasyonu, Kanada’nın Cape Chidley’den Nova Scotia’ya kadar uzanan deniz bölgelerinde bulunur. İzlanda’nın güneybatı kıyılarında, Faroe Adaları ve Britanya Adaları’nda bulunan gri foklar, doğu Atlantik popülasyonunu oluşturur. Ayrıca, doğu Atlantik popülasyonu Norveç kıyılarından kuzeybatı Rusya’ya ve hatta Fransa, Hollanda, Almanya ve Portekiz kıyılarına kadar uzanır. Üçüncü bir popülasyon ise Baltık Denizi’nde bulunur.
Gri foklar, doğumdan sonraki ilk üç hafta boyunca dökülen uzun, kremsi beyaz bir kürke sahiptirler. Daha sonraki dönemlerde kürk desenleri cinsiyete göre farklılık gösterir. Dişi gri foklar, gümüş-gri renkte ve küçük dağınık koyu lekelerle kaplıdır, erkekler ise gümüş grisi benekli koyu gridir. Gri fok popülasyonları, renk açısından farklılık gösterebilir (gri, kahverengi, gümüş), ancak bireysel desenler cinsiyetler arasında benzerlik gösterir. Dişi gri foklar, daha açık bir arka plan üzerinde koyu lekelere sahiptir, erkeklerin ise koyu bir arka plan üzerinde daha açık lekeleri bulunur. Kürk desenlemelerine ek olarak, gri fokların burun yapısı, erkekleri dişilerden ayırt etmek için kullanılabilir.
Ömürleri 15 ila 25 yıl arasında değişir ve kaydedilen en eski vahşi dişi gri fok 46 yaşında tespit edilmiştir. Dişiler 3-5 yaşları arasında cinsel olarak olgunlaşırlar, ancak erkekler rekabet nedeniyle nadiren sekiz yaşından önce çiftleşebilirler. İlginç bir şekilde, popülasyonlar arasında üreme farklılıkları görülmektedir. Karada yaşayan gri foklar, çok eşli bir çiftleşme modeline sahiptir ve erkekler daha fazla dişiyle çiftleşebilmek için rekabet ederler. Buzda yaşayan foklar ise çok eşli görünmemektedir. Gri fokların üreme mevsimi, popülasyonun konumuna bağlı olarak büyük ölçüde değişiklik gösterir ve aralık ortasından ekim ayına kadar sürebilir. Üreme yuvaları, kumlu plajlar, kayalık adalar, kıyılar, mağaralar ve hatta buz alanları gibi çeşitli habitat türlerinde oluşur. Gri fok topluluklarında kavga, popülasyonlara göre değişir, ancak genellikle dişilerin yoğunluğu arttıkça kavgalar da artar. Başarılı erkekler, dişilerin yoğunluğuna ve bulundukları yere bağlı olarak en fazla on dişiyle çiftleşebilirler. Bir dişi hamile kaldıktan sonra, genellikle bir gün sonra doğum yapar ve doğumdan sonra yavruyu sütten kesildikten sonra yuvaya bırakır. Yavru, tamamen tüylenene kadar karada kalır ve bu noktada denizde beslenmeye başlar. Genç foklar genellikle karadan uzaklaşır ve bazen 1.000 km’den fazla mesafelere seyahat ederler.
Gri fokların diyeti, çeşitli balıklar, kabuklular ve yumuşakçalar içerir. Beslenme yöntemleri popülasyonlara göre farklılık gösterir, ancak genellikle sosyal bir beslenme modeli izlerler. Sosyal beslenme, avın kaçma olasılığını azaltır ve böylece beslenme verimliliğini artırır. Küçük balıklar genellikle su altında yakalanır ve bütün olarak yutulur. Ancak büyük balıklar yakalandığında yüzeye çıkarılır ve kavrayıcı ön yüzgeçlerle tutulur. Bu tür foklar ayrıca morina solucanı (Pseudoterranova decipiens) adı verilen, morina ve diğer ticari olarak avlanan balıkları enfekte eden parazitik bir yuvarlak solucanın konakçısıdır.
Günümüzde Kuzey Atlantik gri fok popülasyonu artma eğilimindedir ve toplam sayısı yaklaşık 500.000 birey olarak tahmin edilmektedir. Geçmişte, gri fok yavruları kürkleri nedeniyle büyük ölçekte avlandı. Gri foklar, 1914’te çıkan Gri Fokları Koruma Yasası ile modern yasalarla koruma altına alınan ilk memelilerden biridir. Günümüzde, Fokların Korunması Yasası (1970) ile hala korunmaktadırlar. Birçok balıkçı, bu türün balıklarla rekabet ettiğine ve fokların ağlara ve tuzaklara zarar verdiğine inanmaktadır.
