İng. Solar Flare

Güneş’te gerçekleşen şiddetli patlamalara denir. Güneş’in gaz yuvarında (atmosfer) gerçekleşen ‘bükülmüş’ manyetik alanlarda (genellikle güneş lekelerinin üzerinde) depolanan enerjinin aniden serbest bırakılması ile meydana gelen şiddetli patlamalara Güneş patlaması adı verilmektedir. Başka bir deyişle, Güneş patlamaları, Güneş lekelerinin yakınında manyetik alan hatlarının kesilmesi ve dolaşmasından kaynaklanan ani bir enerji patlaması olarak tanımlanmaktadır.¹ Güneş patlamaları Güneş’ in atmosferindeki fotosfer, korona ve kromosfer gibi bütün tabakaları etkilemektedir. Güneş patlaması, protonları daha az miktarlarda elektronlar ve alfalar yani Helyum çekirdekleri ile birlikte, güneş fırtınaları sırasında Güneş tarafından oluşan şok dalgaları halinde yayılmaktadır. Yayılan parçacıkların akıları, kesintili olmanın yanı sıra, Güneş’in 11 yılda bir kutuplarının yerini değiştirmesi kaynaklı oluşan Güneş döngüsüne göre de genel olarak değişmektedir. Güneş patlamalarının çoğu, şiddetli manyetik alanların fotosfere girdiği Güneş lekeleri adı verilen Güneş’ in yüzeyinde görünen karanlık noktalardaki gibi aktif bölgelerde oluşmaktadır² ve bu aktif bölgeler yeryüzündeki gözlemevleri aracılığıyla Şekil 1’de görüldüğü gibi incelenebilmektedir.

Kaydedilen ilk Güneş patlaması 1 Eylül 1859’da saat 11:18’de Richard Carrington ve Rodger Hodgson tarafından kaydedilmiştir. Güneş meridyenine yakın beyaz ışık patlaması çok geniş güneş lekesi gruplarıyla kuvvetli bir etkileşim içerisindedir. Şekil 2’de Carrington’un taslağında, patlama bölgesindeki güneş lekesi görülmektedir. Şekilde güneş lekeleri beyaz renk ile gösterilmektedir.⁴

Gözlemlenen, 28 Ekim 2021’de EDT tarihli Güneş patlaması saat 11:35’ te gerçekleşmiştir. NASA, Güneş’i devamlı olarak izleyen Güneş Dinamikleri Gözlemevi (Solar Dynamics Observatory) tarafından olayın bir görüntüsünü yakalamıştır. Şekil 3’te Güneş’in alt merkezindeki parlak ışık ve patlamalardaki aşırı sıcak malzemeyi vurgulayan ultraviyole ışığın bir alt kümesi de görülmektedir.⁵

Güneş hareketliliklerinin fiziğini anlayabilmek için Güneş’in iletim kabuğu ile korona arasındaki manyetik ve enerjik bağlantıyı anlamak gerekmektedir. Çoğu Güneş aktivitesine aracılık eden veya enerji veren manyetik alanlar, türbülanslı konveksiyon bölgesi içinde görünür yüzeyin altında üretilmektedir. Buna rağmen doğrudan ölçebildiğimiz şeylerin büyük bir kısmı, fiziksel koşulların içtekilerden temelde farklı olduğu Güneş atmosferinden kaynaklanmaktadır.

Fotosferik manyetik alanın gözlemlenen evrimi, özellikle koronal kütle atımı çevresinde ve patlama üreten aktif bölgelerde çok daha karmaşıktır. Güneş atmosferinin fiziksel tabanlı fotosferik sınır koşuluyla simülasyonunu, atmosferin koronal evrimine sadık kalarak ayrıca manyetik ve enerji konfigürasyonu sağlanarak, yapmak zordur. Patlama olaylarının nicel çalışmalarının yapılması istenildiğinde, Güneş rüzgarının enerjisi, aktif bölge bozunması, serbest manyetik enerjinin ve helisitenin Güneş atmosferine taşınması, koronal ısıtmanın fiziği gibi fenomenlerin, bir arada değerlendirilerek bir model oluşturulması gerekmektedir. Bunu başarmak için, farklı zaman ölçeklerinde gelişen büyük ve küçük ölçekli manyetik yapılar arasındaki etkileşim incelenerek, sistemin temel enerjisini korumamız gerekmektedir.⁶