İng. Geographic South Pole

Coğrafi Güney Kutbu, Karasal Güney Kutbu veya 90. güney paralel olarak da bilinen Güney Kutbu, Dünya’nın dönme ekseninin yüzeyiyle kesiştiği iki noktadan biridir. Dünya’nın en güney noktasıdır ve her yöne 20, 04 km uzaklıkta, Kuzey Kutbu’na göre Dünya’nın karşı tarafında yer alır. Coğrafi Güney Kutbu, konumu Dünya’nın manyetik alanına göre tanımlanan Güney Manyetik Kutbu’ndan farklıdır. Güney Kutbu, Güney yarımkürenin merkezindedir. Coğrafi Güney Kutbu’nun koordinatları basitçe 90°G olarak verilir.¹ Güney Kutbu’nda tüm yönler kuzeye doğrudur. Coğrafi Güney Kutbu şu anda Antarktika kıtasında yer almaktadır, ancak levha tektoniği nedeniyle Dünya tarihi boyunca coğrafi güney kutbu aynı noktada değildi, kıtalar sürekli olarak yer değiştirdiği için bu nokta geçmişte farklıydı ve gelecekte de farklı olacak. Antarktika’daki Coğrafi Güney Kutbu; Deniz seviyesinden 2.835 m yükseklikte, çorak, rüzgarlı ve buzlu bir plato üzerinde yer alır ve Balina Körfezi’ndeki en yakın açık denizden yaklaşık 1.300 km uzaklıkta bulunur. Kutupta buzun kalınlığının yaklaşık 2.700 m olduğu tahmin edilmektedir, bu nedenle buz tabakasının altındaki kara yüzeyi aslında deniz seviyesine yakın, alçak bir alandır.²

Coğrafi Güney Kutbu, küçük bir direk ile işaretlenmiştir; bu direk, kıtanın hareketini telafi etmek için her yıl 1 Ocak’ta düzenlenen bir törenle yeniden konumlandırılır. Norveçli Roald Amundsen ve İngiliz kaşif Robert Falcon Scott 1912 yılında 30 gün arayla Güney Kutbu’na ulaşmış ilk kişilerdir. Amundsen-Scott Güney Kutbu İstasyonu, bilimsel amaçlı çalışmalar yapmak üzere Amerikalılar tarafından 1956 yılında kurulmuştur. Bu tarihten itibaren sürekli olarak araştırmacıların yaşadığı bir istasyon olmuştur.

Manyetik Kutup; yerküre üzerinde, yer manyetik alan vektörünün düşey olduğu yani manyetik eğim açısının ±90° olduğu noktalara denir. Bu noktalar yerkürenin coğrafi kuzey ve güney kutuplarına karşılık gelmez. Güney Manyetik Kutbu, Dünya’nın manyetik alanındaki değişiklikler nedeniyle sürekli değişmekte, hareket etmektedir. Güney Manyetik Kutbu’nun, Güney Coğrafi Kutbu’na olan mesafesi 2015 yılında 2.860 km’dir.³

Jeomanyetik kutup dünyanın jeomanyetik alanına bağlı olarak sürekli değişen ve 5 yılda bir açıklanan, matematiksel bir modelle ifade edilen kutup noktasıdır.³ Manyetik kutup ise manyetometre ile ölçülen veeğim açısına göre 0 noktasıdır. Manyetik kutup beş yılda bir kabul edilen noktanın farz edilen noktası olarak da ifade edilebilir. Eğer, Dünya’nın merkezinden geçen bir çizgi çizilirse ve en uygun manyetik dipol (iki kutuplu) modeline paralel olursa, çizginin yeryüzünü kestiği noktalar Kuzey ve Güney jeomanyetik kutup olur. Eğer Dünya’nın manyetik alanı mükemmel bir dipol olsaydı, jeomanyetik kutuplar ve manyetik kutuplar üst üste olurlardı, böylece pusulalar hep tek yeri gösterirdi. Fakat Dünya’nın manyetik alanı kayda değer bir değerde dipolar yapıda olmadığından, jeomanyetik ve manyetik kutuplar aynı yerde değiller, bu yüzden de pusulalar “jeomanyetik kutupları göstermez.⁴

Güney Kutbu bir buz örtüsü iklimine sahiptir (Köppen iklim sınıflandırması, EF). Güney Kutbu, öncelikle yükseklik farkı nedeniyle ve bir kıtanın ortasında olduğu için Kuzey Kutbu’ndan daha soğuktur.⁵ Kuzey Kutbu, bir okyanusun ortasında, deniz seviyesinden birkaç metre yüksekliktedir. Tam da bu yüzden Güney Kutbu’na ulaşmak Kuzey Kutbu’na ulaşmaktan çok daha kolaydır.