İng. South Orkney Islands
60°50’ ve 60°83’G enlemleri ile 44°25’ ve 46°25’B boylamları arasında konumlanan Güney Orkney Adaları (Şekil 1) 1821 yılının sonuna doğru denizci, kâşif ve amatör doğa bilimci İngiliz George Powell (1794-1824) ve gemi kaptanı ve fok avcısı Amerikalı Nathaniel Palmer (1799-1877) tarafından keşfedilmiş ve haritalanmıştır.1 Bahsi geçen keşiften bağımsız şekilde İngiliz denizci James Weddell (1787-1834) fok avlama amacıyla 1823’te adaları ziyaret etmiş ve Güney Orkney Adaları’na bugünkü ismini vermiştir. Sonraki yıllarda İngiltere, İskoçya ve Arjantin’in hâkimiyet iddialarının bulunduğu bu adalar, günümüzde 60°G enleminin güneyindeki tüm alanlar gibi 1959 tarihli Antarktik Antlaşması’na dâhildirler ve toprak hak iddialarının dışındadırlar.1
Dört ana adadan oluşan Güney Orkney Adaları’nın toplam yüzey alanı yaklaşık 620 km²’dir (Şekil 1). 1 En büyük adayı temsil eden Coronation Adası aynı zamanda bu adalar arasındaki en yüksek dağa da ev sahipliği yapmaktadır (Nivea Dağı, 1266 m). İkinci en büyük ada olan Laurie Adası ise 400 m’nin üzerinde bir yüksekliğe sahip olup, girintili-çıkıntılı kıyıları, sarp kayalıkları ve buzullarla dolu derin vadileri ile oldukça karakteristik bir jeomorfolojiye sahiptir. Diğer adalar daha küçük olan Signy Adası ve Powell Adası ile çok sayıda küçük kayalık adadan oluşmaktadır (örn. Matthews Adaları). Adaların hemen hepsi büyük ölçüde buzla örtülü olduklarından, %70’inden fazlası buzla örtülü olmayan Signy Adası (60°43’ G, 45°38’ B) Güney Orkney Adaları arasında üzerinde en çok bilimsel çalışmanın yapıldığı adayı temsil etmektedir.1-3
Güney Orkney Adaları, Scotia Sırtı Adaları’nda (bkz. Scotia Sırtı Adaları) gözlenen ve Scotia Metamorfik Kompleksi olarak adlandırılan yüksek derecede deforme olmuş metamorfik, metavolkanik, metasedimanter kayaçlar ile magmatik ve sedimanter kayaçlardan oluşur2-10. Coronation Adası’nın büyük bir kısmı ve Signy Adası’nın tamamı Scotia Metamorfik Kompleksi’ne ait metamorfik kayaçlardan oluşurken; Laurie Adası, Fredriksen Adası, Saddle Adası ve Weddell Adaları grovak ve şeyllerden; Matthews Adası’nın tamamına yakını konglomeralardan, Powell Adası ise Güney Orkney Adaları’nda görülen bu başlıca üç tür kaya oluşuklarının hepsinin bir araya gelerek oluşturduğu bir adadır.11-13 Bu kayaçların Gondwana’nın Güney Amerika ve Antarktik Yarımadası bölümlerine eklenmiş bir yitim karmaşığını temsil ettikleri değerlendirilmektedir.14 Senozoyik sırasında ise Gondwana’nın parçalanmasının bir sonucu olarak Güney Amerika ve Antarktik Yarımadası boyunca uzanan aktif kıta kenarı, Scotia Sırtını oluşturarak ayrılmış ve deniz tabanı yayılması Scotia Levhası’nı oluşturmuştur8. Güney Orkney Adaları ise Güney Orkney Mikrokıtası olarak bilinen ve Antarktika ile Scotia Levhası arasındaki Scotia Sırtı’nın en büyük (250 x 350 km) litosferik parçası olarak Güney Amerika’yı Antarktik Yarımadası’na bağlayan orijinal bağlantının kalıntısının deniz seviyesi üstündeki kısımlarını temsil etmektedir.7, 14-17 Güney Orkney Miktokıtası’nın kuzeyinde kalan kıta kenarı (Scotia Levhası’nın güney kenarı) Scotia Levhası’nı Antarktik Levhası’ndan ayıran bir transform levha sınırıdır.13
Güney Orkney Adaları’ndan Laurie Adası Antarktika’da sürekli olarak işletilen en eski meteoroloji istasyonunu barındırmaktadır.18 İstasyon 1903’te İskoç Ulusal Antarktik Seferi sırasında kurulmuş, 1904 yılında Arjantin’e devredilmiş ve o tarihten beri Arjantin’e ait olan Orcadas Üssü bünyesinde bulunmaktadır.19 Bu istasyon bölgedeki iklimsel ısınmayı net şekilde kanıtlayan en uzun süreli emsalsiz bir meteorolojik veri kaydı sağlamış olması itibariyle gerek kutup araştırmaları gerekse de küresel iklim değişikliği çalışmaları açısından oldukça önemlidir (Şekil 2).
Güney Orkney Adaları’nın iklimi genellikle soğuk, nemli ve rüzgârlı olup, ortalama yıllık sıcaklık -4°C civarındadır1. Ortalama aylık sıcaklıkların yılda en az bir ay 0°C’nin üzerine çıktığı bu adalarda kışın aylık ortalama minimum sıcaklıklar -17°C civarındadır ve çok nadiren +25°C ve -44°C gibi uç sıcaklık değerleri kaydedilmiştir.1
