İng. South Rondane Mountains

Güney Rondane Dağları, Kraliçe Maud Toprakları (bkz. Kraliçe Maud Toprakları) içerisinde kalan Doğu Antarktika’daki önemli sıradağlardan birisidir. 71, 3°-72, 5°G enlemleri, 22°-28°D boylamları arasında yer alan bu dağ sırası doğu-batı doğrultusunda yaklaşık 220 km uzunlukta, kuzey-güney doğrultusunda 90 km genişliktedir. Güney Kutup noktasının 2000 km kuzeyinde, kıyıdan ise yaklaşık 200 km içeride yer alan Güney Rondane Dağları tipik bir kıyı kenarı dağ silsilesidir. Silsiledeki bazı büyük dağ kütleleri kısmen veya tamamen buzul örtülerinden yoksunken, bazı yamaçlar zirve sırtına kadar buzullarla kaplıdır. Ayrıca çok sayıda küçük nunatak dağ sırasının çevresinde buz örtüsü içerisinde yükselir. Sıradağların en yüksek noktası 3046 m ile Widerøe dağıdır. Güney Rondane Dağları ilk defa 1937 yılındaki Norveç kutup seferinde Lars Christensen tarafından keşfedilmiş ve havadan fotoğraflanmıştır.1 Norveç’in güneyindeki Rondane Dağları’ndan esinlenilerek Antarktika’daki bu dağ silsilesine Güney Rondane Dağları ismi verilmiştir. Daha sonra 1957 yılında Norveç’li kartograflar tarafından bu bölgenin ayrıntılı topoğrafik haritaları hazırlanmış ve Kraliçe Maud Toprakları’ndaki bütün mevkilere Norveççe yer adları verilmiştir.

Güney Rondane Dağları, Gondwana’nın Doğu Afrika-Antarktika sütur orojeninde yer almaktadır.2 Bu sıradağlar, Geç Proterozoyik ile Erken Kambriyen yaş aralığında olan orta ve yüksek dereceli metamorfik volkanik kayaçlar ile granitik ve plütonik kayaçların sokulumuyla kesilen ikincil metasedimanter kayaçlardan oluşur.3, 4 Güney Rondane Dağları kıyıya paralel uzandığı için buzul akışını frenleyen topoğrafik bir engeldir.5 Buzul drenajını şekillendiren bu dağlar nedeniyle kutup platosundan denize doğru olan buz akışının çoğu, sıradağların doğu ve batısı boyunca iki büyük buz akıntısı tarafından drene edilir. Bunlardan doğudaki Byrd, batıdaki ise Hansen buz akıntılarıdır. Öte yandan dağ sırasının doğu-batı doğrultusunda bir topoğrafik engel oluşturması nedeniyle gerisindeki buz akışları frenlenmekte ve böylece buzul kalınlığı kutup platosuna doğru artmaktadır. Bu nedenle Güney Rondane Dağları’nın denize bakan yüzündeki buz platosu 1400 m ve daha alçakken, sıradağların güneyinde kutup platosuna bakan yüzündeki buz platosu 2500 m’den yüksektir. Bu yükseklik güneydeki buz platosunun merkezindeki Fuji Domu’nda 3800 m’ye ulaşır. Ayrıca dağ sırası doğu-batı doğrultusunda kesintisiz bir topoğrafya oluşturmaz. Kutup platosundan kaynaklanan bazı buz nehirleri, boyunları aşarak kuzeye doğru ilerler. Bu nedenle yükseklik farkı büyük olan eşikleri aştığı yerlerde buz nehirlerinin yüzeyinde devasa buzul çatlakları (bkz. krevas) ve buz kuleleri (serak) görülür. Güney Rondane Dağları’nın yamaçlarında en eski buzullaşmanın izleri günümüz buzul seviyesinin birkaç yüz metre kadar yukarısındadır ve birkaç milyon yıl önceye aittir.6 Yüksek yamaçlardaki eski morenler dışında bazı güncel buzullar ile anakaya kontaklarında geniş alanlara yayılan mavi buz morenleri Güney Rondane Dağları’nın tipik yer şekillerindendir.7 Bu morenler buzul ile anakaya sınırında veya buzulun üstünde olan aktif şekillerdir. Bu nedenle buzul hareketini yansıtan paralel sırtlar içeren yüzey morfolojisine sahiptirler. Az eğimli yamaçlar üzerinde kalın buzul sedimanlarının olduğu yerlerde permafrosta bağlı olarak gelişen desenli zemin yapılarından olan buz kamalarıyla birbirinden ayrılan yüksek merkezli çokgenler (bkz. desenli zeminler) yaygın olarak görülür. Ayrıca buzul aşındırmasına özgü piramidal zirveler (horn), keskin sırt hatları (arete) ve yüksek kayalık duvarlar Güney Rondane Dağları’nın baskın manzarasını oluşturur.

Güney Rondane Dağları’nın kuzeyinde, deniz seviyesinden yüksekliği 965 m olan ve bugün kullanılmayan Asuka istasyonunda ortalama yıllık sıcaklık -18, 4°C, kış sıcaklıkları -40°C’nin altına düşmekte, yaz sıcaklıkları ise nadiren de olsa donma noktasının üstüne çıkmaktadır.6 Güney Rondane Dağları’nın kuzey bölümündeki hakim rüzgârları Kutup Platosu’ndan kıyıya doğru kuzey ve batı yönünde esen katabatik rüzgârlar oluşturmaktadır.8 Bu dağların korunaklı kaya kovuklarında yaşayan bazı kuş kolonileri dışında canlı bulunmamaktadır. Güney Rondane Dağları’nda günümüzde kullanılmakta olan Belçika’ya ait Prenses Elisabeth Üssü (71, 57°G, 23, 20°D) tek araştırma istasyonudur. Bu istasyon Kasım-Mart ayları arasında birkaç ay aktif olup, kış döneminde kapalıdır.