İng. Gelifluction Processes

Jeliflüksiyon, özellikle periglasiyal (bkz. Periglasiyal) koşullar altında ve geniş sahalarda meydana gelen kütle hareketlerinden biridir.¹ Periglasiyal sahalarda arazi yüzeyini kaplayan ve metrelerce kalınlığa ulaşan donmuş moloz, toprak, regolit gibi ayrışma ürünü gevşek malzemeler sıcak dönemlerde çözülmeye başlamaktadır. Çözünerek gevşeyen yüzey tabakası aynı zamanda mevsimsel donma-çözünme döngüleri nedeniyle suya doygun haldedir.^{1, 2} Ancak bu yüzeyin altında ise halen çözünmemiş ve donmuş bir tabaka bulunur. Bu donuk ve geçirimsiz tabaka ile üstte bulunan çözünmüş tabaka arasında bir süreksizlik yüzeyi oluşur ve üstteki çözünmüş gevşek tabaka harekete geçer.² Bu hareket ile tabakanın yüzeyinde dalgalı bir yapı, gerisinde ise jeliflüksiyon taraçaları oluşur. Tekrarlayan mevsimsel donma-çözünme döngüleri yamacın geriye doğru ilerlemesine neden olur (Şekil 1).³

Jeliflüksüyon esasen mevsimsel veya devresel olarak meydana gelmektedir.³ Özellikle İlkbahar ve Sonbahar dönemlerinde yüzeyde ve alt tabakada erime ve donma döngülerinin yaşanmasına paralel olarak yüzeyde jeliflüksiyon hareketleri meydana gelir.^{2, 4, 5, 6} Jeliflüksiyon mekanizması temelde soliflüksiyon hareketine benzer ancak jeliflüksiyon hareketinde taşınan malzemenin iç yapısı ve kalınlığı açısından önemli farklılıkları bulunmaktadır.^{1, 2, 3} Bunun yanı sıra, jeliflüksiyon ve soliflüksiyonun en önemli farkı ise jeliflüksiyonun tamamen periglasiyal koşullar altında ve döngüsel veya mevsimsel olarak meydana gelmesidir.² Soliflüksiyon ise periglasiyal koşulların yanında tropikal koşullarda ve günlük sıcaklık farkları sebebiyle de meydana gelmektedir.^{2, 5, 7, 8} Jeliflüksiyon mekanizması yüzey eğim değerlerinin 0, 5°-30° derece olduğu kesimlerde meydana gelebilmekte ve iri taneli anakaya unsurlarını da içeren taraça sistemleri meydana getirmektedir.^{3, 4, 8}