Lat. Eudyptes chrysocome
İng. Rockhopper Penguins
Kayalık penguenleri, ortak adlarını karadaki davranışlarından almıştır. Diğer pek çok penguen gibi karınları üzerinde kayabilirler. Üreme adalarının sarp ve kayalık kıyılarında gezinmek için güçlü ve kalın derili ayaklarını ve bacaklarını kullanırlar. Türün Latince adlandırılmasında yer alan “eudyptes,” “iyi dalgıç” anlamına gelirken, özel ismi olan “chrysocome,” “altın saç” anlamına gelmektedir. Bu nedenle, bu penguenlerin bilimsel adı “altın saçlı dalgıçlar” anlamına gelir.
Bu penguenlerin tüm türlerinin uzun sarı ve siyah tepe tüyleri, kırmızı gözleri ve kırmızı-turuncu renkli gagaları bulunmaktadır. Ortalama 52 cm boy ve 3 kg ağırlık ile dünyanın en küçük penguenleri arasında yer alırlar. Sorguçlu penguenlerin en küçük türüdürler. Su altında genellikle saatte yaklaşık 7 km hızla yüzer.1 Bu penguenler, yuvarlak beyaz karınları dışında vücutlarının büyük bir kısmını kaplayan siyah tüylerle geleneksel penguen siyah-beyaz rengine sahiptirler. Yumurtadan çıktıklarında gagaları siyah olsa da yaşlandıkça sadece kırmızı ve turuncuya döner. Gözlerinin üstünde “süpersilyum” adı verilen kalın kaşları bulunur. Kuzey penguenleri, güney türlerine göre daha belirgin tepe tüylerine sahiptirler. Civcivleri genellikle siyah-gri renklidir, ancak sarı tepelere sahip değillerdir.2
Kayalık penguenleri Güney (Eudyptes chrysocome) ve Kuzey (Eudyptes moseleyi) alt türlere ayrılır. Güney kayalık penguenleri, aynı zamanda Güney (Eudyptes chrysocome chrysocome) ve Doğu (Eudyptes chrysocome filholi) alt türlerini içerir. Bu penguenleri alt türlere ayıran faktörler, üreme davranışları ve yaşadıkları konumlarıdır. Güney ve Kuzey alt türleri arasındaki üreme sinyallerindeki göreceli farkın gözlemlendiği ve bunun bu penguenlerin alt türlere ayrılması için yeterli olduğu düşünülmektedir.3
Doğu kayalık penguenleri Prens Edward Adaları, Crozet Adaları, Kerguelen Adaları, Heard Adası, Macquarie Adası ve Campbell, Auckland ve Antipodes Adaları çevresinde çoğalır. Güney kayalık penguenleri ise Şili, Arjantin ve Falkland Adaları’ndaki açık deniz adalarında çoğalır. Falkland/Malvinas Adaları’nın en büyük güney kayalık penguen popülasyonlarından birine sahip olduğu bilinirken, Kuzey kayalık penguenlerinin büyük bir kısmının güney Atlantik Okyanusu’ndaki Cunha, Gough, St. Paul ve Amsterdam Adaları’nda ürediği gözlemlenmiştir.4,5
Çoğunlukla krillerle beslenirler fakat göç sırasında ve mevsimler değiştikçe farklı canlıları tükettikleri de görülmektedir. Bu canlılara karides, yengeç, ıstakoz, kerevit ve kalamarın yanı sıra diğer küçük kabuklular da dâhildir. Yaklaşık 100 m derinliğe kadar dalış yapabilen1 kayalık penguenleri genellikle gruplar hâlinde beslenen daha sığ sularda avlanırlar.6 Skualar, martılar, dev petreller, çizgili karakaralar, kürklü foklar ve deniz aslanları kayalık penguenlerini avlarlar. Soğuk okyanus koşullarında vücutlarını sıcak tutan bir yağ tabakasına sahiptirler. Diğer penguen türleri gibi, üst üste binen ve nemi hapseden yüksek yoğunlukta tüylere sahiptirler ve avlanmalarına yardımcı olan kırmızı gözleri su yüzeyinin hem üstünü hem de altını görebilmektedir. Deniz yüzeyinde yüzerken uyuyabilme yeteneğine sahiptirler.
Kayalık penguenleri, diğer penguen türlerinden farklı olarak yuvalama alanları, çiftleşme ve yiyecek için savaşma konularında oldukça saldırgan olabilirler. Kavgalarında paletlerini kullanırlar. Dövüşmelerinin yanı sıra, eğilme, başlarını sallama ve gagalarıyla tüylerini düzeltme gibi vücut dili iletişim yöntemlerini kullanırlar. Kayalık penguenleri gürültülü canlılardır ve bazen konumlarını belirtmek, bazen diğer penguenleri uyarmak, bazen de büyük kalabalıklar içinde eşlerini ve civcivlerini bulmak için kafalarını geriye doğru atıp farklı sesli sinyaller verirler.
Erkek penguenleri 4-5 yaşlarında, dişileri ise 5-6 yaşlarında üremeye başlar. Üreme mevsimi, ilkbaharda başlayıp yaz sonuna kadar devam etmektedir. Üreme, erkeklerin üreme alanına dişilerden birkaç gün önce gelmesiyle Ekim ayı başlarında başlar. Üreme dişiler gelir gelmez gerçekleşir ve Kasım ayı başlarında 4-5 gün arayla 2 yumurta bırakılır ancak normal şartlar altında sadece bir tanesi hayatta kalır. Yumurtalar ebeveynler tarafından ilk 10 gün çift olarak kuluçkaya yatırılır, daha sonra dişi kuluçkaya yatarken, erkekler beslenmek için ayrılır. Erkek tekrar kuluçkayı üstlenmek için geri döner ve kuluçka süresi boyunca kalır. Bu sırada dişi besin bulmak için ayrılır ve daha sonra civcivleri beslemek için geri döner. Her iki eş de civciv yaklaşık 70 günlükken Ocak ayının sonunda veya Şubat ayının başında tüylenmeye kadar bakım görevlerini paylaşır. Daha sonra, her iki yetişkin de üç ila dört hafta daha süren tüy dökme dönemi için üreme alanına dönmeden önce denizde yiyecek arar. Ebeveynler ilk birkaç hafta civcivlerini öğüttükleri balıkları kusarak besler. Daha sonra genç kuşlar, birkaç yetişkinin gözetiminde diğer yavruların oluşturduğu kreşe katılır. Bu kreş stratejisi, ebeveyn kuşların civcivler için yiyecek toplamak için daha fazla zaman sağlar. Bu süreç, civcivler yaklaşık 10 haftalık olana kadar sürer.1,3,7
Kayalık penguenlerinin vahşi doğada ortalama 10 yaşına kadar yaşadığı bilinmekle birlikte, 30 yaşına kadar yaşayabildikleri de gözlemlenmiştir.6,8 Kuzey Kayalık Penguenleri, ilkbaharın başlarında veya yaz sonunda, sayıları yüz binlerce olabilen devasa kolonilerde ürerler ve genellikle yuva yapan albatroslar ve karabataklarla aynı bölgeyi paylaşırlar. Kuzey penguen kolonilerinin büyüklüğü yaklaşık 25.000-65.000 birey arasında değişmektedir. Ancak güney penguenleri, kolonilerinde 130.000 penguene kadar yuva yapabilmektedir. Bu farkın, güney penguenlerinin yılda iki civciv sahibi olabilme eğiliminden kaynaklandığı tahmin edilmektedir.8 Kayalık penguenleri su kenarına yakın dik, kayalık yamaçlarda yuva yapmayı tercih ederler. Kayalık penguenlerinin üreme alanları, genellikle bu türün banyo yapmak ve içmek için kullandığı bilinen tatlı su kaynaklarına yakındır. Üreme için tercih ettikleri adaların sert kayalık kıyıları, onları yırtıcılardan koruyarak güvende olmalarını sağlar.5
Dünyadaki bütün kayalık penguenleri nüfusunun, günümüzde yaklaşık 1,5 milyon çift olduğu tahmin edilse de 20. yüzyılın başlarından bu yana nüfusun birkaç milyon çift azaldığı düşünülmektedir. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi’nde güney kayalık pengueni “hassas”, kuzey kayalık pengueni ise “tehlikedeki” türler kategorisinde listelenmektedir.8,9
