Yer Bilimleri

Kettlelar / Kettle


İng. Kettles

Kettle’lar genellikle kıtasal buzul örtülerinin küresel soğuma dönemlerinde yayıldığı alanlardan geri çekilmesi sırasında diferansiyel erime veya mekanik ayrışma nedeniyle hareket kabiliyetini kaybeden ve bu nedenle ölü buz olarak adlandırılan sedimanla yüklü buz veya buzul parçalarının erimesi neticesinde meydana gelir.1 Zamanla tamamen sediman ile örtülen bu buz kütleleri aynı zamanda buzul üstü göllerinin çökmesi sonucunda oluşan seller ile de çekilme havzalarına ve sandur düzlüklerine taşınabilir.2, 3, 4 Özellikle kıtasal buzul örtüsünün geri çekilmesi neticesinde çekilme havzalarında veya sandur (bkz. Sandur) düzlüklerinde kalan buzul blokları, buzul depoları içerisinde kendi hacimleri kadar yer tutar, buna bağlı olarak zamanla bu çekirdek buzulların erimesi ile kettle’lar adı verilen bir kapalı çökme havzaları meydana gelir (Şekil 1).3, 4, 5Bu havzalar zamanla sedimanlarla dolar ve bitki örtüsü ile kaplanır. Kettle’ların büyüklüğü gömülü olan buz çekirdeklerinin yoğunluk ve hacimlerine bağlıdır.1 Eğer buzul çekilirken gerisinde çok sayıda ve yeterli büyüklükte buz blokları bırakır ise bu alan genel olarak kettle topoğrafyasına dönüşür (Şekil 2). Genellikle daire şeklinde olan bu yapıların çapları 40-50 metre derinlikleri ise 5-10 metre arasında değişir.6 Bir kettle’ın içinde biriken su ile oluşan göl, organik bitki materyallerinin ayrışması sonucu dolar ve asidik bir ortam yapısına dönerse bu kettle gölü temelde bir bataklık alanına dönüşür.7 Eğer kettle tabanındaki toprak veya anakaya kireçli bir yapıya sahipse asidik koşulları nötralize ederek turbalık alanlara dönüşür.7 Göl, bataklık veya turbalık alan oluşturan bu kapalı ekosistem aynı zamanda bazı simbiyotik flora ve fauna için önemli ekolojik alanları da ihtiva eder.7


Kaynakça

1 Bennet, M. ve Glasser, N. 1997. Glacial Geology:Ice Sheets and Landforms, s. 262. John Wiley and Sons.

2 Kjaer, K.H. vd. 2004. Architecture and sedimentation of outwash fans in front of the Myrdalsjokull ice cap, Iceland. Sedimentary Geology 172: 139-163.

3 Burke, M.J. vd. 2010. Sedimentary architecture of large-scale, jo¨kulhlaup-generated, ice-block obstacle marks: Examples from Skei?ara´rsandur, SE Iceland. Sedimentary Geology 227: 1-10.

4 Fay, H. 2002. Formation of ice-block obstacle marks during the November 1996 glacier-outburst flood (jo¨kulhlaup), Skei ara´r sandur, southern Iceland. Special Publication of the International Association of Sedimentologists 32: 85-97.

5 Russell, A.J. 1993. Obstacle marks produced by flow around stranded ice blocks during a glacier outburst flood (jo¨kulhlaup) in west Greenland. Sedimentology 40: 1091-1111.

6 Tarbuck, E. and Lutgens, F. 2002. Earth. s. 351. Prentice Hall.

7 http://www.kmoraine.com/interest.htm, 12.05.2021.

8 https://www.geocaching.com/geocache/GC5AAWN_chambers-cove?guid=412f2d20-dfd5-4a6c-95a0-600587a1407c, 12.05.2021.

9 https://camelclimatechange.org/details/images/63250.html, 12.05.2021.


Yazarlar