İng. Polar Low
Kutup alçakları, genellikle deniz buzu sınırının kutuplar etrafındaki deniz yüzeylerinde oluşan orta-ölçekli siklonları temsil eder. Güçlü rüzgârları, yoğun yağışları ve oluşma biçimleri nedeniyle bu siklonlara bazen “kutup kasırgaları” da denir.1 Kutup alçakları normal bir orta enlem siklonundan daha küçük ve daha geçicidir. Çoğunlukla kış mevsiminde oluşup ölçekleri birkaç on ila birkaç yüz kilometre arasında, ömürleri ise genellikle 6 ila 36 saat arasında değişir.2 Bunun nedeni, kutup alçaklarının enerjilerini koruma sürelerinin tropik ve orta enlemlerdeki siklonlara göre daha kısa olmasıdır. Çünkü kutup bölgelerinde sıcak deniz yüzeyi alanları, tropik bölgelere göre daha sınırlıdır. Bu nedenle bu alçak basınç sistemleri soğuk kara yüzeylerine ulaştıklarında hızla zayıflar ve dağılırlar. Kutup alçakları daha çok Kuzey Yarım Küre’deki nispeten ılık ve sürekli buzulla kaplı olmayan Norveç Denizi, Barents Denizi ve Labrador Denizi gibi yerlerde sıkça görülmesine rağmen, Güney Yarım Küre’nin sürekli buzulla kaplı olmayan yüksek enlemlerdeki denizlerinde de yaygındır.
Kutup alçakları, kutup bölgelerindeki soğuk havanın nispeten sıcak ve buzulla kaplı olmayan deniz üzerine doğru hareketlenmesiyle başlar. Soğuk kutup hava kütleleri ile deniz üzerindeki sıcak hava kütlelerinin karşılaşması sonucu düşük basınçlı bir kararsızlık alanı oluşur (bkz. kutup cephesi). Yüzeydeki düşük basınç alanı ile yukarı doğru hava akışı başlar ve kararsızlık ile dikey olarak yükselen derin fırtına bulutları (konveksiyon) oluşur. Özellikle kış mevsiminde üst seviyelerdeki soğuk hava kütleleri ile deniz yüzeyine yakın yerlerdeki hava kütleleri arasındaki fark oldukça yüksek olabilir ve ortaya çıkan konveksiyon ılık okyanus yüzeyinden gelen büyük gizli ısı akışlarıyla beslenir. Düşük seviyelerdeki şiddetli rüzgârlar eşliğinde alçak basınç merkezi civarında oluşan girdap ile kutup alçağı güçlenir. Bazı kutup alçakları tropikal siklonlara benzer bir şekilde bulutsuz bir “göz” çevresinde toparlanmış derin fırtına bulutları şeklinde de görülebilir (Şekil 1). Kutup alçakları, soğuk kutup bölgelerine girdiğinde veya kara/buzul yüzeyine çıktığında, deniz yüzeyinden buharlaşma ile kazandığı enerjisini kaybetmeye başlar ve yüzey basınçları artmaya başlar. Ancak buna rağmen şiddetli kar fırtınalarına da neden olabilirler (Şekil 2). En son, şiddetli rüzgârlar ile beslenen girdap bozulmaya başlar ve kutup alçağı ömrünü tamamlamış olur.
Kutup alçakları, özellikle Kuzey Yarım Küre’nin yukarı enlemlerinde şiddetli rüzgârlar ile yoğun yağış ve kar fırtınalarına neden olabilir, etkilediği yerlere zarar verme potansiyelleri yüksektir. Kutup alçakları genelde hızı saatte 25 kilometreden büyük rüzgârlara sahip olmakla beraber, Kuzey Kutbu kıyılarında ve civarındaki adalarda en kötü hava koşullarında hızı saatte 100 kilometre üzerine de çıkabilen çok şiddetli rüzgârlara da neden olabilmektedir.3 Kuzey Kutbu ve civarında hava sıcaklığı ile deniz buzu sınırına yakın açık denizlerin yüzey sıcaklıkları arasındaki fark Antarktika’daki yerlere göre daha büyük olduğu için Arktik Havzası içerisinde oluşan kutup alçakları çok daha şiddetli olabilmektedir.
