Fiziki Bilimler

Kutup Çölü


İng. Polar Desert

Kutup çölleri, havadaki düşük miktardaki su buharı nedeniyle çok az yağış alan ve soğuk bir iklime sahip, kutup bölgelerindeki çöllerdir. Örneğin Antarktika kıtasındaki yıllık ortalama toplam yağış miktarı yaklaşık 166 milimetre iken kıtanın yükseltisi fazla olan iç kesimlerinde bu değer 50 milimetreden daha azdır.1 Benzer şekilde, yıllık ortalama yüzeye yakın sıcaklık değerleri kıyı kesimlerde -10 derece, iç kesimlerde ise -55 derece civarına kadar düşer.2 Çok düşük miktardaki yağış çoğunlukla kar olarak düşer. Soğuk hava neticesinde buzullarda büyük miktarlarda donmuş hâlde su bulunur. Bu kadar düşük yağışa rağmen çok fazla buzun bulunması, düşük sıcaklıklar nedeniyle buz kütle birikiminin erimeden (bkz. ablasyondan) daha fazla olması ile ilişkilidir. Bu sebeplerden ötürü, kutup çölleri canlı yaşamını destekleyecek su miktarı bakımından oldukça elverişsizdir ve Sahra, Namib ve Atakama Çölleri gibi hiper-kurak kategorisine girer. Ayrıca aşırı düşük nem ve yerel koşullar neticesinde kar veya buz örtüsünün olmadığı bazı çöl karakteristiğine sahip bölgeler de kutuplarda bulunabilir. Örneğin Antarktika’daki Kuru Vadiler’de (“The Dry Valleys”) nadiren de olsa görülen kar yağışı yüzeye ulaşamadan kuvvetli ve kuru katabatik rüzgârlar (bkz. katabatik rüzgârlar) tarafından süblimleşme süreciyle savrulur. Son derece düşük nem ve yağış noksanlığı neticesinde dünyadaki en aşırı çöl koşulları meydana gelir (Şekil 1).


Kaynakça

1 Vaughan, D. G. vd. 1999. Reassessment of net surface balance in Antarctica. Journal of Climate, 12, 933-946.

2 King, J. C. ve Turner, J. 2009. Antarctic meteorology and climatology. Cambridge, UK: Cambridge University Press, https://doi.org/10.1017/CBO9780511524967.

3 https://www.nasa.gov/multimedia/imagegallery/image_feature_1536.html, 23.08.2021.

Görsel Kaynaklar

Şekil 1. NASA/GSFC/METI/ERSDAC/JAROS ve U.S./Japan ASTER Bilim Ekibi

Şekil Yazıları

Şekil 1. ASTER uydu verisi ile görüntülenen, Antarktika’daki buzla kaplı olmayan Kuru Vadiler



Yazarlar