Lat. Gulo gulo
İng. Wolverine
Kutup porsuğu, gelincikgiller ailesinin en yırtıcı üyelerindendir ve boyutlarından beklenmeyecek bir güce sahiptir. Latince adı (Gulo gulo) “obur” anlamına gelen kutup porsuğu, etçil bir tür olarak kendi vücut ölçülerinden birkaç kat büyük avları büyük bir yetenekle avlar. Kutup porsuğu en çok Kuzey Kanada’da olmak üzere ABD’nin Alaska Eyaleti’nde, İskandinav ülkelerinin ana karalarında, Rusya’nın batısında ve Sibirya’da görülür.
İlk bakışta göze çarpan anatomik özellikleri yere yakın ve uzun vücut yapısıdır. Güçlü, kaslı uzuvları, geniş ve yuvarlak bir kafası, küçük gözleri ve kısa yuvarlak kulakları vardır. Bacaklarının kısalığına rağmen beş parmaklı büyük pençeleri ile dik kayalıklara, ağaçlara ve karla kaplı tepelere kolaylıkla tırmanabilir. Yetişkin bir kutup porsuğunun vücut uzunluğu 65-113 cm arasında değişir. Dişi ile erkeğin vücut ölçüleri ve ağırlığı önemli farklar gösterir. Erkeklerde vücut boyları 94-107 cm arasında değişirken dişilerde 87-93 cm arasında değişir. Erkeklerin ağırlıkları 11-28 kg, dişilerin ağırlıkları ise 7-19 kg arasındadır.1 Koyu, yağlı ve yüksek derecede hidrofobik (yani su emmeyen ve tutmayan) kalın kürkü sayesinde soğuğa karşı oldukça dirençlidir.
Gelincikgiller ailesine mensup diğer birçok tür gibi kutup porsuğu da bir bölgeyi işaretlemek ve cinsel sinyal göndermek için kullandığı, güçlü anal koku bezlerine sahiptir. Yine tüm gelincikgillerde olduğu gibi ağzının üst arka kısmında yer alan ve diğer dişlere göre 90 derece ağız içine dönük duran çok güçlü azı dişleri vardır. Bu dişleri sayesinde avlarının etlerini kolayca koparır hatta donmuş leşleri bile parçalayabilir.
Kutup porsuğu her ne kadar yetenekli bir avcı ve güçlü bir yırtıcı olsa da öncelikle leş yiyici olarak kabul edilir. Özellikle kış ayları ve ilkbaharın başlarında neredeyse tüm besin kaynakları leşlerdir. Başta kurtlar olmak üzere, büyük yırtıcılardan kalan leşleri yediği gibi bu yırtıcıların işleri bitmeden avlarını ellerinden aldığı da olur.2 Bu saldırgan ve görünüşte aç gözlü davranışları, “obur” anlamına gelen Latince adının da kaynağıdır. Bu beslenme biçimlerinin zorlu Arktik koşullarına, özellikle de kışın görülen gıda kıtlığına karşı bir adaptasyon olduğu düşünülmektedir. Leş yemelerinin yanında yeteneklerini kullanarak avladığı kirpiler, sincaplar, tavşanlar, tarla fareleri, sıçanlar, kuzey fareleri, ren geyikleri, karacalar ve bizonlar gibi canlıları da yer.3 Kimi zaman tilkiler, vaşaklar, gelincikler, çakallar ve kurt yavruları gibi diğer yırtıcıları avladığı da bilinmektedir. Özellikle kış aylarında yoğun kar nedeniyle hareketsiz kalan veya yiyecek kıtlığından zayıf düşmüş hayvanların, yeni doğan memeli yavrularının ve tuzaklara yakalanmış hayvanlar gibi nispeten avlanmaları kolay canlıların izini sürer. Diyeti, nadir de olsa kuş yumurtaları, kuşlar, kökler, tohumlar ve böcekler gibi yan besinlerle de desteklenir.
Erkek kutup porsuğu genellikle iki veya üç dişiyle ömür boyu sürecek birliktelikler kurar ve çiftleşme mevsimlerinde bu dişileri ziyaret eder. Çiftleşme mevsimi yaz aylarıdır ancak embriyonun rahime tam yerleşmesi kışın başlarına kadar sürer. Bu nedenle 30 gün ile 50 gün arası değişen gebelik süresi sonunda yeni yavrular ilkbaharın başlarında dünyaya gelir. Tek batında iki veya üç yavru doğurur.4 Kutup porsuğu yavrusu, bir yıl geçmeden yetişkin boyutlarına ulaşır. Kutup porsuğu esaret altında 15-17 yıl arasında yaşar fakat vahşi doğada bu süre 8-10 yıl arasıdır.
Kutup porsuğunun toplam popülasyonu bilinmemekte fakat sınırlı bölgelerde dönem dönem sayı belirleme çalışmaları yapılmaktadır. Geniş yayılım alanları, hâlen belli bölgelerde büyük popülasyonlar hâlinde gözlemlenmeleri ve nüfuslarında büyük düşüşlerin görülmemesi nedeniyle Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin Kırmızı Listesinde “asgari endişe duyulan tür” olarak sınıflandırılmaktadırlar.
