İng. Arctic and Antarctic Oscillation

Kuzey Yarım Küre’de Arktik Salınımı ve Güney Yarımküre’de Antarktik Salınımı, orta ve yüksek enlemlerdeki basınç sistemlerinin dağılımını belirleyen ve birçok hava olayını etkileyen mevsimsel ve yıllık zaman ölçeklerindeki önemli atmosferik sirkülasyonları temsil eder. Kutup salınımları, kutuplar etrafında merkezlenme eğiliminde olduğundan, bilimsel literatürde sıklıkla “Kuzey ve Güney Yarım Küre Dairesel Modları” olarak da anılır. Arktik Salınımı kış mevsiminde oldukça belirgin olurken Antarktik Salınımı’nın mevsimselliği o kadar belirgin değildir.

Orta enlemler ile kutup bölgesi arasındaki basınç farkı çok belirgin olduğunda kutup salınımları pozitif moddadır. Basınç farkı daha az olduğunda ise negatif modda olur. Oluşan bu faz durumlarına göre kutup girdabının (bkz. stratosferik girdap) ve kutup jet akımlarının (bkz. kutup jeti) şekli ve yayılma alanları değişir. Bu değişiklikler günlerden aylara kadar herhangi bir yerde sistematik bir şekilde kalabilir ve etkilenen alanlarda gündelik yaşamı ciddi bir şekilde etkileyebilecek hava olaylarının yaşanmasına neden olabilir. Örneğin kış mevsiminde Arktik Salınımı pozitif bir modda iken kutup girdabı genellikle kararlı ve güçlü olur. Bu sayede, kutup jet akışı batıdan doğuya doğru güçlü ve tutarlı bir şekilde esmeye devam eder ve soğuk Arktik havası kutup bölgesinde kümelenip kilitli tutulur. Ancak kış mevsiminde Arktik Salınımı’nın negatif faza geçmesi, kutup girdabının zayıflamasına ve dalgalı bir hâle gelerek orta enlemlere kutupsal soğuk havanın nüfuz etmesine neden olur.

Kutup salınımlarının faz değişikliği ve meydana getirdiği basınç anomalileri, sıcaklık, yağış ve rüzgâr dağılımlarını etkileyerek kutuplar civarındaki deniz buzu dağılımını ve atmosfer-okyanus etkileşimlerini de değiştirebildiğinden, kutup salınımlarının değişkenliğinin takibi ve analizi hem kutuplar için hem de orta enlemler için önemlidir.¹