Lat. Hyperoodon ampullatus
İng. Northern Bottlenose Whale
Kuzey şişe burunlu balina, uzunluğu 6 ile 10 metre arasında değişen, diğer balina türleriyle kıyaslandığında orta büyüklükte bir balina türüdür.1 Alınlarında bulunan ve yağ dokusundan oluşan melon organı oldukça büyüktür ve ağızları bir gagayı andıracak şekilde belirgin ve çıkıktır. İsimlerini bu belirgin gagamsı yapıdan alırlar. Renkleri kahverengi, gri ve sarı arasında değişir. Renkleriyle kafa yapıları yaşlarını ve cinsiyetlerini belirlemede önemli değişkenlerdir.2 Örneğin yavrular, göz çevreleri daha koyu renk olacak şekilde gridir ve bu şekilde ayırt edilir. Öte yandan yetişkin dişilerin alınları, erkeklerinkine göre çok daha net bir yuvarlaklığa sahiptir. Yetişkin erkeklerin alınları, çıkıntılı bir şekilde kareyi andırır. Bu yapının erkekler arasında kafa kafaya çarpışma için kullanılan bir adaptasyon olduğu düşünülmektedir.3 Ayrıca yavrularda ve dişilerde herhangi bir diş bulunmazken yetişkin erkeklerde alt çenede iki adet diş vardır
Kuzey şişe burunlu balina, yalnızca Kuzey Atlantik Okyanusu’nun kuzeyinde Arktik ve Arktik altı sularda bulunur. 500 metre derinliğin altında görülürler ve daha spesifik olarak 800-1800 metreler arasında yoğun olarak gözlemlenirler. Balina avcılığı verileri popülasyonlarının altı alanda özellikle yoğunlaştığını göstermektedir. Bu alanlar, Batı Atlantik’te Scotian Shelf ve Labrador Denizi, Doğu Atlantik’te Grönland, İzlanda ve Faroe Adaları açıkları, Svalbard’ın güneybatısı, Kuzey Norveç’te Andenes açıkları ve Batı Norveç kıyılarıdır.4
Diğer gagalı balinalar gibi, şişe burunlu balinalar da düzenli olarak besin aramak için derinlere dalar. Kuzey şişe burunlu balinaların ara sıra balık ve omurgasızları da yedikleri bilinse de ağırlıklı olarak kalamar yiyerek beslenirler. Yapılan çalışmalar, yaklaşık olarak her 80 dakikada bir 800 metreden fazla derinliklere daldıklarını göstermiştir ve maksimum dalış derinliği de yaklaşık olarak 1400 metre olarak kaydedilmiştir. Çoğu dalış, bentik bir beslenme davranışını düşündürecek şekilde deniz tabanına kadar uzanır.5
Şişe burunlu balina, tipik olarak en fazla on bireyden oluşan küçük gruplar halinde gözlemlenir ancak 20 bireye kadar, farklı yaş ve cinsiyet sınıfından oluşan gruplar da rapor edilmiştir. Dişiler arasındaki ilişkilerde düzenli ve anlamlı bir ilişki yapısı görülmezken erkek bireyler arasında daha kalıcı, uzunlukları 1-2 yıla varan ilişkiler görülmüştür.6 eknelere karşı meraklıdırlar ve incelemek için sık sık yanlarına yanaşırlar ki bu durum kimi zaman kolay bir şekilde avlanmalarına yol açar. Kuzey şişe burunlu balinalar, kendi gruplarındaki bir birey yaralandığında, ölene kadar onun yanından ayrılmazlar ve balina avcıları tarafından öğrenilen bu özellikleri sayesinde toplu olarak avlandıkları rapor edilmiştir.7
Kuzey şişe burunlu balina, 8-13 yaşlarında cinsel olgunluğa erişir ve 12 aylık bir gebelik döneminden sonra her 2 yılda bir tek yavru doğurur.8 Erkekler 7-9 yaşlarında cinsel olgunluğa erişir. Ortalama yaşam süreleri tam olarak bilinmemekle birlikte balina avcılığı verilerinde kaydedilen en yaşlı birey 37 yaşındadır.9 Gözlemler ve akustik veriler, Scotian Shelf popülasyonunun yıl boyunca yerlerinden ayrılmayan yerleşik bir nüfus olduğunu göstermektedir fakat diğer bölgelerdeki popülasyonların göç edip etmediği bilinmemektedir.
Kuzey şişe burunlu balinalar, geçmişte balina avcılığının yoğun olarak hedef aldığı gagalı balina türlerinden biridir. 1880’den 1973’e kadar yoğun bir şekilde avlandıkları ve 60.000’den fazla bireyin öldürüldüğü bildirilmiştir. Avcılık tehdidi neredeyse bitmiş olsa da güncel olarak balık ağlarına takılmaları, su altı gürültü kirliliği ve insan kaynaklı kirleticiler gibi baskılarla karşı karşıyadırlar. Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin Kırmızı Listesi’nde düşük risk grubunda fakat “neredeyse tehdit altında olan tür” olarak listelenmişlerdir.
