İng. Light Detection And Ranging
Aktif bir sistem olan LİDAR (Light Detection And Ranging) lazer ışınlarını kullanır. Uydu, uçak platformu veya insansız hava aracına (İHA) takılı olarak kullanılabilen LİDAR tarayıcı ile mesafe ölçülerek yüksek yoğunluk ve doğrulukta üç boyutlu arazi yüzey noktaları elde edilebilir, objeler hakkında 3 boyutlu bilgi sağlanır. LİDAR verileri kara ve deniz buzullarının 3 boyutlu olarak yüksek detaylı haritalarının üretilmesine olanak sağlar. 12 Ocak 2003’te NASA tarafından özellikle buzul araştırmaları için Ice, Cloud, and Land Elevation Satellite (ICESat), LİDAR sistemi taşıyan ilk uydu olarak uzaya fırlatılmıştır. 1.064 ve 0.532 μm dalgaboylarında çalışan Geoscience Laser Altimeter System (GLAS) taşıyan ICESat uydusu Şubat 2010’da görevini tamamlamıştır.1 Kern ve Özsoy-Çiçek 2016’daki çalışmalarında Antarktika’daki deniz buzullarında kış öncesi (mayıs-haziran) ve bahar (ekim-kasım) dönemleri için kar derinliği çalışmışlar ve ICESat uydu lazer altimetresinin karın fiziksel özelliklerinden etkilenmeden bilgi üretebileceğini önermiştir.2 Li vd. 2018’de yaptığı çalışmada, ICESat verileri kullanarak Antarktika’daki deniz buzullarının kalınlığını ve hacmini zamansal ve mekansal olarak analiz etmişlerdir.3 15 Eylül 2018’de ICESat-2 (Ice, Cloud and land Elevation Satellite) uydusu uzaya fırlatılmıştır. Lazer altimetresi (Advanced Topographic Laser Altimeter System, ATLAS) taşıyan ICESat-2 uydusundan sağlanan veriler ile Grönland ve Antarktika’daki buzullarda yükseklik değişimleri 4 mm detayında belirlenebilmektedir (URL-1).4 Xu vd. 2021’de zamansal ICESat verileri kullanarak yaptıkları çalışmada 2003-2020 yılları arasında Antarktika’da denizi buzul kalınlığında özellikle yaz mevsiminde yıllık -0,014 mm azalma olduğunu belirlemişlerdir.5
Kar ve buz ile ilgili yapılan çalışmalarda özellikle hava LİDAR sistemleri de yüksek detay sağlamaları nedeniyle tercih edilmektedir. Antartika’da McMurdo Dry Valleys’de 2014-2015 yıllarında gerçekleştirilen uçuşlarla LİDAR verisi toplanmış, bu veriden sayısal yükseklik modeli üretilmiş ve açık kullanıma sunulmuştur. Yaklaşık 3600 km²’lik bir alanda düşeyde 0,07 m, yatayda ise 0,03 m doğrulukla üretilen LİDAR verisinden bir örnek Şekil 1’de verilmektedir.6
