Yer Bilimleri

Macquarie Adası


İng. Macquarie Island

Ada, Pasifik güneybatısında, Pasifik ve Avustralya levhaları sınırında, Yeni Zelanda’nın güneybatısında, -54°46’38”G ve -54°29’11”G enlemleri ile 158°46’36”D ve 158°56’49”D boylamları arasında yer alır. Macquaire (-5685 m) ve Aurora çukurlarını batısında, Hasslborough sırtı üzerinde, Yeni Zelanda’ya 1100, Avustralya’ya 2000, Antarktika’ya 1500 km uzaklık bulunan, 126, 4 km² alana sahip bir adadır.

Ada, 1810 yılında Frederick Hasselburg tarafından keşfedilmiş, adlandırılmış ve Yeni Güney Waller’e eklemiştir. Adada, 19. yüzyılda balıkçılık ve avcılık faaliyetleri yapılmış, 1911-14 yılları arasında zamanın belirlenmesi amacıyla bir radyo ve ayrıca meteoroloji istasyonu kurulmuştur. 1948’de adada Avustralya Ulusal Antarktik keşif programı çerçevesinde sürekli bir araştırma istasyonu inşa edilmiştir.1

Ada, 32 km uzunlukta, 5 km genişlikte olup KKD-GGB uzanımlıdır. Adanın 14 km kuzeyinde Judge ve Clerk, 34 km güneyinde Bishop ve Clerk kayalıkları bulunmaktadır.2 Ada genel olarak 200 metre yüksekliğe sahip bir plato özelliği göstermektedir. Bu platonun üzerinde Elder (385 m), Eitel (341 m), Hamilton (433 m), Fletcher (410 m), Aurora (384 m) ve Jeffryes (398 m) tepeleri bulunmaktadır. Adada 100’e yakın göl bulunmakta, göllerin alanları 53 hektar (Major Gölü) ile 0, 03 hektar arasında değişmektedir. Bu göller, yılın büyük bölümünde bataklık halini almakta ve turbalığa dönüşmektedir.

Adanın kuzey ucunda yer alan meteoroloji istasyonunda ölçülen değerlere göre adada Köppen-Geiger iklim sınıflarından tundra iklimi hâkimdir.3 Adada en düşük sıcaklıklar Temmuz en yüksek sıcaklıklar ise ocak ayında ölçülmektedir. Yıllık sıcaklık genliği düşüktür (4.75 °C derece). Ada ve çevresi düzenli bir yağış rejimine sahiptir. Aylık toplam yağış miktarı ortalaması 70 mm’nin üzerindedir. Ada ve çevresinde yıllık toplam yağış miktarı 1000 mm civarındadır.

Ada genelinde uygun yaşam koşulları nedeniyle endemik bir tür olan Durvillaea antarcticatürü yosun dağılış göstermekte, sığ kıyılarda ise farklı türde deniz yosunlarına rastlanmaktadır. Adadaki bitki toplulukları arasında, alpin çayırlar, kısa çayırlar, bataklıklar ve uzun çayırlıklar bulunmaktadır.4 Adadaki önemli bitkiler arasında, büyük öküz otu (Poa foliosa), geniş yapraklı otlardan Macquarie Adası Lahanası (Stilbocarpa polaris) ve gümüş yapraklı papatyalar (Pleurophyllum hookeri) bulunmaktadır. Adada, 130’dan fazla briyofitler (yosunlar ve ciğerotları) ve 150’den fazla liken türü bulunmaktadır. Adada yaşayan 127’den fazla tatlı su ve karasal alg türü ile 200’den fazla makro mantar türü rapor edilmiştir.2

Adada güncel sürekli kar ve buzul bulunmamaktadır.2 Son Buzul Maksimumu’nda adanın %40’ı buzullarla kaplanmış olup buzulların ortadan kalkmasıyla, oluşan topoğrafik şekiller ortaya çıkmıştır.4 Yapılan incelemelerde adada, sirkler, tarnlar, moren sıraları, buzul gölleri belirlenmiştir.5 Buna rağmen adadaki göllerin çok azı buzul gölü özelliğindedir. Adadaki buzulların büyük kısmı adanın orta kısmının doğusunda oluşmuş, bu bölgenin rüzgâr etkisinden uzak olması, bu dağılışta etkili olmuştur.4 Adada günümüzde periglasiyal süreçler hâkim durumdadır.6 Adada, toprağın donma ve çözülmesine bağlı kütle hareketleri meydana gelmekte, yüksek hızlı rüzgarlar, bitki gelişimini olumsuz yönde etkileyerek, bitki örtüsü yoksun yüzeylerin oluşmasına neden olmaktadır. Bitki yoksunu bu sahalarda teraslar meydana gelmekte, bitkiler bu terasların yamaçlarına tutunmakta ve bitki duvarlı teraslar (İng. vegetation banked terrace) oluşmaktadır. 200 metrenin üzerinde görülen bu terasların bir kısmı, taşlarla çevrelenerek sabitlenmiştir.7 Adadaki kumsallarda ve bitki örtüsü yoksun alanlarda rüzgâr aşındırması önemli bir şekillendiricidir.8

Ada, Büyük Okyanus ve Avustralya plakaları sınırında, Macquarie Çukurunun batısında kendi adıyla anılan sırt üzerinde bulunmaktadır.9 İki okyanusal kabuğun birbirine yaklaştığı ve dalma batma zonu ile derin deniz hendeğinin oluştuğu bu alanda, okyanusal levhadan oluşan dağlık sahada yer alan ada, bu özelliğiyle, dünyadaki özel bir duruma sahiptir. Bu nedenle ada, 1997 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alınmıştır.2 Adanın tektonik olarak aktif bir bölgede yer alması, adada çok sayıda fayın gelişmesine neden olmuştur. Adanın Sandy ve Bouer koyları arasında çizilecek bir hattın güneyi genel olarak dış püskürük kayaçlar ve bunlarla ilişkili sedimanter formasyonlarla kaplıyken, bu hattın kuzeyinde dolerit daykları, tabakalı ve masif yapılı gabro sokulumları ile serpantileşmiş peridotitler bulunmaktadır. Güneyde yer alan dış püskürük birim içindeki bazaltların tarihlendirilmesi sonucunda, 11, 5-9, 7 milyon yıl yaşlar elde edilmiştir. Orta Miyosen döneminde oluşan bu birimin yaşı, fosil tarihlendirmeleriyle de uyuşmaktadır.6, 10 Adadaki sedimanter birimler, volkanik kayaçlarla ara katmanlı konglomera, breş ve kumtaşlarından oluşmaktadır2.

Adada Bauer koyunda yapılan analizler neticesinde, 16-6 bin yıl arasında deniz seviyesinin hızlı bir şekilde yükseldiği, 1, 5-6 mm/yıl olduğu belirlenmiştir.11


Kaynakça

1 Mills, W. J. 2003. Macquarie Island. Exploring Polar Frontiers: A Historical Encyclopedia. ABC CLIO, Oxford.

2 Gillespie, R. G. ve Clague, D. A. 2009. Macquarie Island in Encyclopedia of Islands. University of California Press, London

3 Bureau of Meteorology, Climate Data Online, http://www.bom.gov.au/climate/data/ 28.08.2021

4 Löffler, E. 1984. Macquarie Island: A wind molded natural landscape in the subantarctic. Polar Geogr. Geol. 8, 267-286.

5 Colhoun, E. A. ve Geode, A. 1973. A reconnaissance survey of the glaciation of Macquarie Island. Angew. Chemie Int. Ed. 6(11), 951-952

6 Duncan, R. A. ve Varne, R. 1988. The age and distribution of the igneous rocks of Macquarie Island. Pap. Proc. - R. Soc. Tasmania, 122, 45-50.

7 Selkirk-Bell, J. ve Selkirk, P. 2013. Vegetation-banked terraces on subantarctic macquarie island: A reappraisal. Arctic, Antarct. Alp. Res. 45, 261-274.

8 Selkirk, J. M. ve Saffigna, L. J. 1999. Wind and Water Erosion of a Peat and Sand Area on Subantarctic Macquarie Island. Arctic, Antarct. Alp. Res. 31, 412-420.

9 Marine Geology Viewer, https://maps.ngdc.noaa.gov/viewers/marine_geology/ 29.08.2021

10 Varne, R. ve Rubenach, M. J. 2011. Geology of Macquarie Island and its relationship to oceanic crust. Antarctic Research Series Antarctica Oceanology II: The Australian?New Zealand Sector 19, 251-266.

11 Selkirk, D. R. vd. 1988. Ridge top peats and palaeolake deposits on Macquarie Island. Pap. Proc. - R. Soc. Tasmania 122, 83-90.

Şekil 1. Mackenzie Deltası Kuzey Amerika’nın kuzey sınırında yer almaktadır. Deltanın doğusundaki tepeler genellikle deniz seviyesinden <100 m yüksekliktedir. Deltanın batı tarafı, yüksekliği 1500 m’nin üzerine çıkan Richardson Dağları ile sınırlıdır.1 Altlık harita Google Earth Ortamında sunulan uydu görüntüleri ile üretilmiştir.


Yazarlar