İng. Marie Byrd Land
Antarktika (bkz. Antartika) kıtası üzerinde bulunan Marie Byrd bölgesi 72°54’-90°00’ Güney enlemleri ve 158°00’-103°24’ Batı boylamları aralığındaki üçgen içerisinde yer almaktadır (Şekil 1). Marie Byrd bölgesi, batı Antarktika üzerinde, güney Pasifik Okyanusu ve doğu Ross Denizi ile sınırlandırılan geniş bir bölgede bulunmaktadır. 1 Bölge, 200.000 km²’den daha büyük bir alanı kapsamaktadır. Marie Byrd beş farklı kıyı bölgesine ev sahipliği yapmaktadır. Bu bölgeler batıdan doğuya doğru sıralandığında şu şekildedir: Saunders, Ruppert, Hobbs, Bakutis ve Walgreen. Ayrıca, vahalar, dağ sıraları ve nunataklar gibi buz içermeyen alanların toplam alanı 1000 km²’den daha küçüktür.2 Marie Byrd Bölgesi’nin iç kısımlarında bulunan zirveler volkanik kökenlidir ve 4285 metreye kadar ulaşırlar (Şekil 2). Bölge on sekiz büyük volkana ev sahipliği yapmaktadır. Bölgenin en yüksek noktası volkanik kökenli Sidley Dağı zirvesidir (Şekil 3).1
Marie Byrd Bölgesi’nin keşfedilmesi, Ross Denizi’nin batı kısmından bölgeye ulaşılması ile mümkün olmuştur. 1902 yılında, Robert Falcon, Scott gemisi ile Marie Byrd uzak batı kıyılarına ulaşmıştır. Yine 1911 yılında Roald Amundsen’in Güney Kutbu keşif ekibi Ross Denizi’nin doğu tarafında kalan nunatakları ve Ross Buz Şelfi’ni keşfetmiştir. Aynı dönem içerisinde Nobu Shirase liderliğinde Japon Antarktika Keşif grubu da bölgeye ulaşmıştır.3 Rockefeller Platosu ve Eights Sahili arasındaki bölgenin Tuğamiral Richard E. Byrd tarafından 1929 yılında keşfedilmesiyle birlikte, bölgenin adı, Richard E. Byrd tarafından eşinin onuruna Marie Byrd olarak belirlenmiştir.4
Bölge toprakları üzerinde çok fazla çalışma yapılmaması nedeniyle bölgenin biyoçeşitliliği hakkında sadece makul düzeyde bilgiler mevcuttur. Bölgeye kaydedilen 9 yosun türü ve 80 liken türü bulunmaktadır. Ancak, omurgasız kayıtları nadirdir. Var olan ve kaydedilen canlı türleri arasında rotiferler ve tardigradlar bulunmaktadır. 5-6
En kapsamlı araştırmalardan biri 1989’da Broady ve meslektaşları tarafından gerçekleştirilmiş ve likenler görsel olarak en belirgin bitki örtüsü iken, serbest yaşayan, sucul olmayan alglerin de bu ekolojik bölgede yaygın olduğu gözlenmiştir. Altı yosun türü ve 23 liken türü belgelenmiştir. Likenlerden biri olan Buellia frigida, aşırı koşullara olağanüstü toleranslı olduğu bilinmekte ve uzay koşullarını simüle eden astrobiyoloji deneylerinde örnek olarak kullanılmaktadır. 5-6
Bölgenin kıyı mostralarında, dar dağ sıralarında ve izole nunataklarda görülen baskın kaya türleri magmatik ve metamorfiktir. Bu durumun bir sonucu olarak anakaya, yeryüzünün derinliklerinde gerçekleşen jeolojik olaylar hakkında zengin bir veri kaynağı sunmaktadır.1 Gondwana’nın dağılmasından sonra Yeni Zelanda (yaklaşık 100 milyon yıl önce) Marie Byrd Bölgesi’nden ayrılmış ve bu süreçte bölgede magmatizma yoğunlaşmıştır.1 Bu şekilde birbirinden ayrılan her iki Gondwanan parçasında da “Byrd Coast Granitleri” olarak adlandırılan anorojenik A-tipi granitler oluşmuştur. Marie Byrd Bölgesi’nin metamorfik anakaya unsurlarından oluşmasından dolayı da buzul aşındırmasına karşı dirençli hale gelmiş ve dolayısı ile bölge üzerinde aretler, balina sırtları, dik kenarlı sirkler gibi buzul yer şekillerinin oluşumuna neden olmuştur.1 Bölge arazisi üzerinde volkanizma ise yaklaşık 36 milyon önce kendini göstermeye başlamış ve yaklaşık 7500 yıl öncesine kadar devam etmiştir.8 Marie Byrd Bölgesi’nin 4285 metreye kadar ulaşan iç kısımlarının gösterişli zirveleri bu dönemden kalma volkanik kökenli tepeler ve zirvelerdir.
Kuvaterner dönemi içerisinde meydana gelen son ve en güçlü buzul dönemi olan Son Buzul Maksimumu’nda Antarktika buzul tabakası da kalınlık ve genişlik olarak maksimumdaydı. Ancak son 10.000-12.000 yıldan beridir buzullarda önemli oranlarda kayıplar göze çarpmaktadır. Ford sıradağlarındaki granit anakaya üzerindeki buzul depolarının kozmojenik tarihlendirmesini de içeren buzul araştırması ile 10.400 yıldan beri, buz tabakası yüzeyinin sürekli olarak alçaldığı ve bunun sonucunda dağ zirvelerinin açığa çıktığı tespit edilmiştir. 9-10
Şekil 1. Antarktika sekt.rü üzerinde Marie Byrd bölgesinin gösterimi. Şekil, Google Earth Pro programı sürüm 7.3. üzerinden alınan verilerin düzenlenmesi ile oluşturulmuştur. Google Earth Pro üzerinde bu görüntünün elde edilmesi Landsat / Copernicus uydu görüntüleri vasıtası ile Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) veri paylaşımı sayesinde mümkün olmuştur.
