Lat. Balaenoptera musculus
İng. Blue Whale
Mavi balina, 30 metre uzunluğa ve 199 ton ağırlığa kadar ulaşabilen bir deniz memelisidir ve şimdiye kadar tüm dünya üzerinde var olduğu bilinen en büyük hayvandır. Bilimsel adı olan “Balaenoptera,” kanatlı balina anlamına gelirken “musculus” kas ve kaslı anlamına gelir. “Musculus” aynı zamanda “farenin küçücük bir formu” anlamına da gelir. Bu iki anlamın mavi balinaların büyüklüğüne ironik bir gönderme olarak bilinçli olarak seçildiği düşünülmektedir. Resmi olarak tanımlanmış dört alt türü bulunmaktadır. B. m. musculus Kuzey Atlantik ve Kuzey Pasifik’te, B. m. intermedia Güney Okyanusu’nda, B. m. brevicauda Hint Okyanusu’nda ve Güney Pasifik’te ve son olarak B. m. indica Kuzey Hint Okyanusu’nda yaşamaktadır. Henüz resmi sınıflandırılması ve adlandırılması yapılmamış olsa da potansiyel bir beşinci alt türün Şili karasularında yaşadığı düşünülmektedir.
Uluslararası Balina Avcılığı Komisyonu (IWC) veri tabanındaki kayıtlara göre, 30 metreden uzun 88 birey raporlanmıştır. Raporlanan en uzun mavi balina 33 metredir. Mavi balinaların metabolizma ve beslenme biçimlerini dikkate alarak yapılan hidrodinamik model çalışmaları, 33 metreden daha uzun boydaki bireylerin biyolojik olarak mümkün olmadığını öne sürmektedir.1 Dişi mavi balinalar, erkeklerden daha büyük olup tür için kaydedilen en yüksek ağırlık 199 tondur.2 Vücut boyutları ve ortalama ağırlıkları alt türden alt türe değişmektedir. Örneğin, Kuzey Pasifik’teki türlerde yetişkin dişi mavi balinaların ortalama uzunluğu 24 metredir. Antarktika’daki türlerde ise 25,4-26,3 metre arasındadır ve Hint Okyanusu’ndaki türlerde 21,3 metredir. Hint Okyanusu’ndaki B. m. brevicauda alt türü, kısa boyu ve düşük ağırlığı nedeniyle cüce mavi balina olarak da bilinir. Ortalama ağırlıkları yine alt türlere göre değişir, örneğin Kuzey Yarım Küre’deki erkekler için ortalama ağırlık 100 ton ve dişiler için ortalama ağırlık 112 tondur. Antarktika mavi balinalarında erkeklerin ortalama ağırlığı 112 ton ve dişilerinki 130 tondur. Cüce mavi balinalarda ise erkeklerin ortalama ağırlığı 83,5-99 ton arasındadır.3
Mavi balinaların beslenme yöntemi, suyu süzme prensibine dayanmaktadır. Diyetleri, yanlışlıkla avladıkları diğer organizmalar dikkate alınmadığında neredeyse tamamen krillerden oluşur. Kriller, deniz suyunda genellikle yüzey ile 100 metre derinlik arasında yaşarlar ve beslenmek için gün boyunca bu derinlikte yükselip alçalırlar, yüzeydeki fitoplanktonları yakalamak için bu dikey hareketleri kullanırlar. Mavi balinalar, krillerin bu hareketini izleyerek hızlı bir dalışla yaklaşık 220 ton suyu ağızlarına doldururlar. Basitçe söylemek gerekirse, bu suyu yüksek basınçla süzerek geri dışarı atarlar ve ağızda kalan krilleri yutarak beslenirler. Beslenme için yaptıkları bu dalışlarda, B. m. musculus türü için kaydedilen en büyük dalış derinliği 315 metredir ve dalış süresi 15,2 dakikadır.4 Cüce mavi balina için bilinen en derin dalışın mesafesi ise 510 metredir.5 Yetişkin bir balinanın günlük enerji ihtiyacını karşılamak için tüketmesi gereken kril miktarının 1.120 ± 359 kg olduğu tahmin edilmektedir.6
Mavi balinaların yaşam evreleri üzerinde çalışırken kullanılan bir yöntem, kulak içinde biriken kulak kiri tabakalarını incelemektir. Mavi balinalar her yıl bir kiri tabakası ürettiklerinden, yaşları bu tabakaların incelenmesiyle belirlenebilir. Tabakaların açık veya koyu renkte olması, balinaların o yılki beslenme miktarlarını da belirlemenin bir yoludur. Bu yöntemle belirlenen en yüksek mavi balina yaşının 73 olduğu kaydedilmiştir ve bir cüce mavi balina için tespit edilmiştir. Dişi mavi balinaların cinsel olgunluğa yaklaşık 10 yaşında ve ortalama 23,5 metre uzunluğa ulaştıkları belirlenmiştir.7 Erkek mavi balinalar için ise bu yaş 9 olarak belirlenmiştir.8 Dişi balinalar yaklaşık olarak her 2-3 yılda bir doğururlar.
Mavi balinaların su altında çıkardığı sesler ve söyledikleri “şarkılar,” türün eşsiz özelliklerindir. Popülasyonları görünüşlerinden ayırt etmek neredeyse imkansız olduğu için farklı popülasyonları ayırt etmek için söyledikleri şarkılar kullanılır. 2006 yılına kadar, farklı popülasyonlar tarafından seslendirilen 9 farklı şarkı kaydedilmiş olsa da, 2017 yılında mavi balinalar tarafından seslendirilen 13 farklı şarkı tipi raporlanmıştır. Şarkı tipleri ile alt türler arasında kesin bir eşleştirme yapılamadığı gibi, mavi balinaların bu şarkıları hangi amaçla söyledikleri de tam olarak belirlenememiştir. Bu şarkıları söylemelerinin çeşitli nedenleri olabilir, örneğin bireyler arası konum bildirimi yapma, aralarındaki mesafeyi düzenleme, kendilerini tanıtma ve av yerlerini diğerlerine bildirme gibi. Sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte, son yıllarda mavi balinaların çıkardığı seslerin frekanslarında düşüşler olduğu raporlanmıştır.9 Bu durumun, balinaların avlanma baskısı azaldıkça ve popülasyonları arttıkça, tür üzerindeki cinsel seçilim baskısının artmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Başka bir deyişle, daha düşük frekanslar, daha büyük vücut ölçülerini işaret edebilir ve bu, balinaların çiftleşme şanslarını artırabilir.10
19. yüzyılın sonlarına kadar neredeyse tüm okyanuslarda bol miktarda bulunan mavi balinalar, avlanma tekniklerinin ve teknolojisinin gelişmesiyle neredeyse nesilleri tükenme noktasına gelinceye kadar insanlar tarafından avlandılar. 1966 yılında Uluslararası Balina Avcılığı Komisyonu tarafından dünya genelinde avlanmaları yasaklandı. Tüm bu çabalar sonucunda, popülasyonlarının arttığı bildirilse de Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin Kırmızı Listesi’nde hala tehdit altında ve “tehlikede” olarak sınıflandırılmaktadır. Gemi çarpmaları, deniz kirliliği, su altı gürültü kirliliği, iklim değişikliği gibi insan kaynaklı baskıların yanı sıra doğal baskılarla da başa çıkmak zorundadırlar ve güncel popülasyonlarının 5.000 ile 15.000 arasında olduğu tahmin edilmektedir.
