İng. McKinley Mount
Denali Dağı Kuzey Amerika’nın en yüksek zirvesidir. Eski adı McKinley olan dağın adı 30 Ağustos 2015 tarihinde Denali Dağı olarak değiştirilmiştir. Denali adı, bölgedeki yerel halklardan Athabaskan’ların dilinde “yüksek olan” (ing. the high one) anlamına gelmektedir.1 Denali Dağı, Pasifik Okyanusu kıyılarına paralel uzanan, Alaska Yarımadası’nın Aleut Sıradağları’na bağlanan ve Kuzey Amerika’nın en büyük dağ sıralarından birisi olan Alaska Sıradağları’nın ortasında konumlanmaktadır. Bu sıradağlar 80-200 km genişlikte ve doğu-batı doğrultusunda 950 km uzanan, kuzeye doğru dışbükey bir yay oluşturan dağ kuşağıdır.2 Denali Dağı bu sıradağların batı bölümünde, Fairbanks şehrinin 250 km güneybatısında ve Anchorage şehrinin 215 km kuzeyindedir. Denali Dağı, deniz seviyesinden itibaren kesintisiz olarak yükselir ve en yüksek noktası (63.07°K, 151.01°B) 6190 m’dir. Dağın zirvesine ilk defa 7 Haziran 1913’te Hudson Stuck ve Harry Karstens tırmanmıştır.3 Denali Dağı ve çevresinin drenajı büyük oranda Tanana ve Kuskokwim nehirleri tarafından sağlanırken küçük bir bölüm ise Susitna Nehri’nin kolları tarafından gerçekleştirilmektedir.4
Denali Dağı’nın bulunduğu Alaska Sıradağları, Mezozoyik sonunda başlayan ve günümüzde devam eden eski Kuzey Amerika kıta kenarı ile bir ada yayının çarpışması sonucu ortaya çıkmıştır.2 Pasifik levhasının günümüzde Alaska körfezinin kuzeyinde Aleut zonu boyunca Alaska levhasının altına oblik dalma etkisi, Denali Fayı da dâhil olmak üzere uzun doğrultu atımlı fayları üretmiştir.5 Denali Dağı, doğrultu atımlı Denali fayının dirsek yaptığı yerde yer almaktadır.6 Pasifik levhası, Alaska bölgesinde Kuzey Amerika levhasının altına yıllık 5.5 cm hızla dalmaktadır.7 Bu hızlı yerkabuğu hareketi büyük depremlere yol açar. Örneğin, 27 Mart 1964’te gerçekleşmiş 9, 2 büyüklüğündeki Alaska Depremi, Dünya’da kaydedilmiş ikinci en büyük depremdir.8 2002 yılında Denali Fayı üzerinde meydana gelen 7.9 büyüklüğündeki depremde ise sarsıntılar yaklaşık 3 dakika sürmüştür. Bu deprem Denali Dağı’nı da içeren Alaska Sıradağları’ndaki buzul vadilerinde yüzlerce heyelana ve kaya çığına sebep olmuştur.9
Denali Dağı’nın zirveleri günümüzde buzullarla kaplıdır. Bu nedenle dağın yüksek bölümleri buzul süreçleri tarafından şekillendirilmektedir. Dağın eteklerinde ise periglasiyal süreç ve yer şekilleri baskındır. Kabaca 1500 metreden yüksek yamaçlarda zemini kaplayan buzullara ait diller, vadiler içerisinde onlarca km uzanmakta ve deniz seviyesine yaklaşmaktadır. Bu buzul dilleri kuzey vadilerinde 900 metreye, güney vadilerinde ise 300 metreye kadar inmektedir. Bu asimetrinin sebebi, kıyı boyu uzanan dağ sıralarının orografik koşullarıdır. Çünkü Alaska Sıradağları, güney Alaska’nın denizel iklimini, Alaska’nın iç kesimlerinin karasal ikliminden ayırır.2 Bu nedenle dağların kuzey bölümü yağış duldasında kalır ve daha az yağış alır. Bu nedenle Alaska’nın bazı bölgeleri hiçbir zaman buzulla tamamen kaplanmamış ve bu alanlar periglasiyal süreçlerin egemenliğinde olmuştur.5 Bölgedeki maksimum buzullaşma, küresel Son Buzul Maksimumu’nun gerçekleştiği Denizel İzotop Katı 2’de (MIS-2) değil, MIS-4’te ve MIS-3 sonunda gerçekleşmiştir.10 Bu dönemde buzullar Alaska Sıradağları’nı tamamen örtmüştür. Denali Dağı ana zirvesinin güneyinden kaynaklanan Kahiltna Buzulu, 75 km’lik uzunluğuyla günümüzde Alaska Sıradağları’ndaki en uzun vadi buzuludur. Dağın eteklerindeki alçak araziler, eski buzullara ait morenler, drumlinler ve sayısız buzul gölüne sahiptir. Denali Dağı bölgesinin buzullarla örtülü olmayan alçak etekleri, ılıman orman, turba bataklıkları ve boyu 50-100 cm arasında olan yoğun tayga ile kaplıdır. Denali Milli Parkı’nda yıllık toplam yağış 404 mm, yıllık ortalama hava sıcaklığı -2, 2 °C derecedir.11
