İng. McMurdo Volcanic Group
McMurdo Volkanikleri terimi, Anatarktika’daki Ross Denizi’nin Victoria Karası kıyılarında görülen Geç Senozoik volkanik kayaçlarını tanımlamak için Harrington (1958)1 tarafından kullanıldı. Gruba ait kayaçlar Ross Denizi kıyısı boyunca 600 km’lik bir hat üzerindeki volkanik merkezlerde oluşmuştur. Bu merkezlerdeki volkanik kayaçların oluşum özellikleri göz önüne alındığında, üç ana volkanik form tanımlanır. Bunlar: (1) 3000 m’nin üzerinde yüksekliğe sahip bazalt bileşimli kalkan tipi volkanlar (yamaç eğimleri tipik olarak <10°), (2) bileşiminde baskın olarak trakit veya fonolit bileşimli kayaçlar olan stratovolkanlar ve (3) küçük, izole, baskın olarak bazalt bileşimli kül konileri ve lav akıntılarıdır. Bazı durumlarda, Adare Yarımadasında olduğu gibi, bazalt bileşimli kalkan volkanlar kırıklar boyunca birleşip birbiri üzerine gelerek uzun bir volkanik dağ zinciri oluşturur.2
Volkanik merkezlerin dağılımı ve kayaçların oluşum mekanizmaları göz önüne alınarak grup; Güney, Erebus, Melbourne ve Hallet Volkanik Alt Bölgelerine ayrılmıştır (Şekil 1).3 Güney Volkanik Alt Bölgesi, Ross kıyılarının en güneyinde bulunur ve 18-16 my önce oluşmuş Early Dağı ve Sheridan Kayalıkları’ndan oluşur.2 Erebus Volkanik Alt Bölgesi, Ross Takımadaları’nı da kapsayan bölgedir. Transantarktika Dağları’nı sınırlayan Batı Antarktika Rift Sistemi’nin (bkz Batı Antarktika Rift Sistemi) oluşturduğu fayların kesiştiği bölgede, birçok volkanik merkez bulunur.2 Ross Adası’nda bulunan Erebus Volkanı (bkz Erebus Volkanı) McMurdo Volkanik Grubu’nun en büyük ve güney yarıkürenin en güneyindeki en aktif volkandır.4 1972 yılından bu yana aktif olan volkanın kraterinde anortoklas kristalleri (Erebus kristali) içeren fonolit bileşimli lav gölü bulunur. Günlük olarak küçük stromboli tipi patlamalarla anortoklaslı fonolit bombaları krater kenarına fırlatılır.4 Erebus Volkanik Alt Bölgesi yaklaşık 19 my önce oluşmaya başlamış, ancak çoğu volkanik aktivite son 10 my’da meydana gelmiştir. Erebus Volkanı, Terror Dağı, Bird Dağı, Terra Nova Dağı ve kalkan tipi volkanların yığıştığı Hut Yarımadasının bulunduğu Ross Adası ve çevresindeki adalar en yoğun volkanik aktivitenin görüldüğü yerlerdir. Erebus Volkanik Alt Bölgesi’ndeki diğer volkanik merkezler, kalkan tipi volkanların bulunduğu Discovery Dağı, Morning Dağı, Franklin Adası; kül konileri ve lav akıntılarından oluşan Royal Society Range, Taylor ve Wright Vadisi ile stratovolkanın görüldüğü Beauford Adasıdır.2 Diğer volkanik alt bölgelerden farklı olarak, Melbourne Volkanik Alt Bölgesi’ne ait volkanik merkezler, hem Transantarktik Dağları’nı Ross Denizi’nden ayıran Batı Antarktika Rift Sistemi’ne ait faylar üzerinde, hem de ağırlıklı olarak Transantarktika Dağları’nın üzerinde yer alır. Fayların kesiştiği noktalarda yer alan Melbourne, Overlord ve the Pleiades (Ülker) gibi stratovolkanlar alkali ortaç ve felsik bileşimli volkanik kayaçlardan oluşur. İzole tüf konilerinin ve lav akıntılarının bulunduğu Malta Platosu, Vulkan Tepesi gibi volkanik alanlarda bulunan kayaçlar bazalt bileşimindedir. Malta Platosu, McMurdo Volkanik Grup içerisindeki en yaşlı (22-25 my) kayaçların bulunduğu bölgedir.4 Melbourne stratovolkanı, McMurdo Volkanik Grubu’ndaki iki aktif volkandan biridir. Victoria Karası’nın kuzeyinde bulunan Hallett Volkanik Alt Bölgesi, Ross Denizi’nin batı kenarı boyunca 260 km uzunluğunda kıyı ve açık deniz volkanları zincirinden oluşur. Bu volkanik zincirde, uzunluğu 33 ila 77 km, genişliği ortalama 20 km ve yüksekliği 1770-2089 m arasında değişen dört kalkan volkan kompleksi (Adare, Hallett ve Daniell yarımadaları ile Coulman Adası) bulunur. Adare, Hallett ve Daniell yarımadaları ile Coulman Adası’nın her biri, Batı Antarktika Rift Sistemi’ne ait kuzey-güney doğrultulu faylar üzerinde gelişmiş iki veya üç örtüşen eliptik kalkan volkandan oluşur. Hallett Volkanik Alt Bölgesindeki kayaçların yaşı 13-2 my arasında değişmekle birlikte, en genç kayaçlar Adare Yarımadasında bulunur.
McMurdo Grubu Volkanik Grubuna ait volkanik merkezlerde bulunan volkanik kayaçlar mafik (bazalt, hawaiit ve bazanit dahil) ve felsik (trakit-riyolit) bileşimlerinin hakim olduğu bir sodik alkalin serisine ait kayaçlardır. Bu kayaçlar, Batı Antarktika’nın göreli olarak ince kabuğunu mantoya kadar kat eden Batı Antarktik Rift Sistemine ait derin fayların yerel olarak mantodaki basıncı azaltması ile meydana gelen bölümsel ergime sonucu oluşmuşlardır.7
