Lat. Oncorhynchus gorbuscha
İng. Pink salmon
Pembe somon ya da Alaska somonu, somon ailesinden bir anadrom balık türüdür. Pasifik somonunun en küçüğü ve en bol olanıdır. Bilimsel tür adı, türün aynı zamanda Rusça adı olan ve “kambur” anlamına gelen “gorbúša” sözcüğüne dayanmaktadır. Ağırlığı ortalama 2,2 kilogramdır. En büyük boyut 76 cm ve 6,8 kg olarak kayda geçmiştir. Pembe somon, sırt ve tüm kuyruk yüzgecindeki geniş koyu oval benekler olmak üzere renkleri ve vücut yapılarıyla diğer Pasifik somonlarından ayırt edilebilir. Pembe somon denizde, arkadan çelik mavisi ile mavi-yeşil, yanlardan gümüş ve karın kısmından beyaz renkte görülür. Cinsel erişkinliğe ulaşan erkeklerin sırtları koyu, yanları kahverengimsi yeşil lekeli ve kırmızıdır. Erkeklerin sırtında bir kambur geliştiğinden “kambur” somon balığı olarak da adlandırılır. Üreme dişisi erkeğe benzer ancak sırtında kamburluk yoktur ve rengi daha az belirgindir.1,2,3
Pembe somon balığı, Kuzey Pasifik’in her iki tarafında, Alaska’dan Washington Eyaleti’ndeki Puget Sound’a ve Rusya’dan Kuzey Kore’ye kadar bulunur. Kuzey Amerika’da, Alaska’nın Kuzey Kutbu kıyılarından ve Kanada’daki bölgelerden Kaliforniya’nın merkezine kadar görülür ancak Puget Sound’un güneyinde kaydadeğer oranda üremez.1, 2, 3 Ekosistemde belli grupların besini olma özelliği yanında, somonlar yumurtlayıp öldükten sonra, leşleri nehir ekosistemi için değerli bir enerji ve besin kaynağı olarak görev yapar. Çalışmalar milyonlarca ölü bireyin, akarsuları nitrojen ve fosfor bileşikleriyle zenginleştirerek yumurtadan yeni çıkmış somon yavrularının büyümesini sağladığını ve hayatta kalma koşullarını iyileştirdiğini göstermiştir.1 ,2, 3
Pembe somonlar genellikle iki yaşında yumurtlar. Dişiler, nehir yatağında yanlarını dönerek, gövdelerini ve kuyruklarını kuvvetlice esneterek, sığ bir çukur kazarak yuvalar inşa eder. Erkeklerin daha sonra döllediği yuvalara 1.200 ila 1.900 yumurta bırakır. Ölene kadar, genellikle iki hafta içinde, yuvalarını diğer dişilerden korur. Tüm pembe somonlar yumurtladıktan sonra ölür.1, 2, 3 Pembe somon anadromdur, yani tatlı su akıntılarında ve nehirlerde yumurtadan çıkar, sonra beslenmek ve büyümek için okyanusun tuzlu su ortamına göç eder. Bazı somon türlerinin aksine, pembe somon tatlı suda uzun süre kalmaz. Genç pembe somon balığı, genellikle doğduktan hemen sonra doğrudan nehir ağzı ve deniz sularına göç eder.1, 2 ,3 Nehirlerde yumurtadan çıkan genç bireyler okyanusa ulaştıklarında yoğun bir şekilde beslenir ve hızla büyür. Okyanusta yaklaşık 1-1,5 yıl beslenip büyüdükten sonra, olgunlaşan pembe somon, genellikle ağustostan ekime kadar, yumurtlamak için tatlı suya geri döner.1 ,2 ,3
Pembe somon, küçük kabuklular, zooplankton, kalamar ve küçük balıklarla beslenir. Tatlı suda, omurgasızlar, diğer balıklar, kuşlar ve küçük memeliler pembe somon yumurtalarını, alevinleri ve yavruları avlar. Okyanusta, pembe somon diğer balıkları, kıyıdaki deniz kuşlarını ve kendi yavrularını avlar. Deniz memelileri, köpek balıkları, diğer balıklar ve kambur balinalar yetişkin pembe somon balığıyla beslenir. Tatlı su yumurtlama yaşam alanlarında, ayılar yetişkin pembe somonun avcılarıdır. Kurtlar, su samurları ve kel kartallar da zaman zaman yumurtlamadan önce yetişkin somonlarla beslenir.1, 2, 3
Pembe somon avcılığı Kuzey Pasifik’in hem doğusunda hem de batısında ticari balıkçılığın temelidir. Günümüzde pembe somonların çoğu gırgır, ağlar veya solungaç ağlarıyla yakalanmaktadır. Pembe somon pazarı 1920’ye kadar istikrarlı bir şekilde genişlemiş, 1970’lerin ortasından sonra hızla artmış ve 1980’lerden bu yana rekor düzeye ulaşmıştır. Kuzey Alaska Körfezi’ndeki balıkçılık geliştirme kuluçkahanelerinde 20 milyondan fazla pembe somon balığı üretilmektedir. Balıklar genellikle konserve edilmekte, tütsülenmekte veya tuzlanmaktadır. Pembe somon yumurtası da Asya’da değerli bir havyar olarak rağbet görmektedir.1 ,2, 3
