Yer Bilimleri

Peter Adası


İng. Peter Island

Büyük Okyanus güneyinde, Güney Amerika’ya 1850 km, Antarktika anakarasına ve Eight Sahiline 400 km uzaklıkta, 68°55’29”G ve 68°45’30”G enlemleri ile 90°44’23”B ve 90°25’28”B boylamları arasında (Şekil 1c) bulunan, Bellingshausen Denizinde, 220 km²den geniş alana sahip volkanik bir adadır.

Ada, 1819-1821 yılları arasında, Rusya’nın Antarktika keşif gezisi esnasında keşfedilmiştir. 1929 yılında kaptan Nils Larsen ve Dr. Ola Olstad tarafından ziyaret edilmiş ve araştırma çalışmaları yapılmış, 1931 yılında ise Norveç Kraliyeti tarafından sahiplenilmiştir. Adada, 1948 yılında biyolojik, coğrafi ve hidrografik çalışmalar, 1970-1971 yıllarında meteorolojik ölçümler yapılmıştır. Adada 1987 ve 1994 yıllarında Norveçli bilim insanları tarafından kapsamlı araştırmalar yürütülmüştür.1

Adanın büyük bir bölümü buzulla örtülüdür. Adada en yüksek nokta, 1640 m yüksekliğe sahip Lars Christensen Tepesidir. Ada batısında, Norveç, Anderssen, Sanefjord, doğusunda Ranvik, Kvalvika koyları yer almaktadır.

Adada Köpen-Geiger iklim sınıflamasına göre, kutup-don iklimi hakimdir.3 Bu nedenle ada sürekli buzul ile kaplıdır.

Adada sürekli buzul bulunması bitki yaşamını zorlaştırmakta, sadece liken ve yosunlara yaşam ortamı oluşturmaktadır.4 Bu durum hayvan yaşamını da sınırlandırmakta, ada çevresinde sadece foklar ve deniz kuşlarına rastlanmaktadır.5

Ada, Antarktika ve Tharp Fay Hattı’nın güney ucunda yer almakta (Şekil 1b) olup, tamamen volkanik özellik göstermektedir.6 Ada, Antarktika plakasının, okyanusal kabuktan kıtasal kabuğa geçiş bölgesinde bulunmaktadır.6 Ada, olivinli okyanusal bazaltlar başta olmak üzere, andezit, trakiandezit, benmorit (sodyum açısından zengin bir trakiandezit türü) ve trakitlerden oluşmaktadır.7 Hawaii tipi volkanizma sonucu oluşmuş adadan alınan kayaç örneklerinin yaşlandırılmasıyla, ilk olarak 12, 5±1, 5 milyon yıl yaşı belirlenmiş, daha sonra yapılan analizlerde ise yüzeydeki volkanik kayaçların yaşının 0, 5 milyon yıl olduğu belirlenmiştir. Adanın 10-20 milyon yıl önce okyanus tabanında oluşmaya başladığı, Pleistosende ise su üstüne çıktığı belirtilmiştir.6 Son yapılan analizlerde, adadaki volkanik kayaçların 100 ile 350 bin yıl arasında yaşa sahip oldukları belirlenmiştir.8


Kaynakça

1 Bulkeley, R. 2014.The early history of Peter I Island. Polar Rec. (Gr. Brit). 50, 209-211.

2 NASA. https://earthdata.nasa.gov/ 25.07.2021

3 Peel, M. C. vd. 2007 Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification. Hydrol. Earth Syst. Sci. 11, 1633-1644.

4 Peter I Island - Encyclopedia Westarctica. http://www.westarctica.wiki/index.php/Peter_I_Island 25.08.2021

5 Peter I Island (Norway Antarctica) cruise port schedule | CruiseMapper. https://www.cruisemapper.com/ports/peter-i-island-port-9361 26.08.2021

6 Prestvik, T. and Duncan, R. A. 1991. The geology and age of Peter I 0y, Antarctica. Polar Research. 9. 89-98

7 Bastien, T. W. and Craddock, C. 1976. Igneous rocks of Peter I Island. Antarct. Jl. U.S. 11, 267-269.

8 Antarktika Web Sayfası, Peter I Adası Açıklamaları. https://www.antarctic.eu/antarctic-info/peter-i-island.html 26.08.2021.

Şekil 1 a. Peter adası merkezli levha sınırları, b. Peter adası çevresinde okyanus derinliği, c. Peter Adası yükselti haritası ve önemli noktalar 2


Yazarlar