İng. Prince Edward Islands
Prince Edward Adaları, Hint Okyanusu güneybatısında, Antarktika levhasında, 46°35’58”G ile 46°58’56”G enlemleri ve 37°34’55”D ile 38°0’11”D boylamları arasında yer alır. Bu a dalar tıopluluğu, Afrika’nın 1700 km güneyinde, Prens Edward Fay Zonu’ nun doğusunda kalır ve toplamda 341 km² lik bir alana yayılmaktadır.
Prince Edward Adaları, ilk olarak 1663 yılında Vessel Maerseveen gemisinin geçişi esnasında kaydedilmiş, Marc-Joseph Marion Dufresne tarafından 1772’de keşfedilmiştir. Adalara ilk kez 1799’da Fransız denizciler ayak basmış, 1840 ve 1873 yıllarında iki ziyaret gerçekleşmiş, 1948 yılında meteoroloji istasyonu kurulması yla daha sık ziyaret edilmeye başlanmıştır. Adalara 1965-1966 yıllarında ilk bilimsel keşif gezisi Güney Afrika Biyolojik ve Jeolojik Keşif Gezisi adıyla düzenlenmiştir. 1980’li yıllarda özellikle biyolojik araştırmalar kapsamında yapılan keşif gezileri artmıştır.1
Adalar topluluğu, 295 km² alana sahip Marion Adası, 45 km² alana sahip Prens Edward Adası ve 3 küçük kayalıktan oluşmaktadır. 1320 m yükseltiye sahip Swart tepesi Marion Adası’nın, 672 m yükseltiye sahip Van Zinderen Bakker tepesi ise Prens Edward A dası’nın en yüksek noktasıdır. Marion A dası D oğu-B atı yönünde 25 km, kuzey-güney yönünde 15 km, Prens Edward A dası ise K uzeybatı-G üneydoğu uzanımlı, 10 x 5 km boyutlarında bir elips şeklindedir. Marion A dası’nda yükselti koşulları, kıyılardan merkezde yer alan volkan konilerine doğru artarken Prens Edward A dası’nda yükselti ada ortasında yüksek, adanın kuzeybatısında ve güneydoğusunda düşüktür.
Marion A dası’nın doğu kıyısında yer alan meteoroloji istasyonu verilerine göre adada yıllık ortalama sıcaklık 6, 4 °C derecedir.2 Adada en düşük ortalama sıcaklıklar Ağustos, en yüksek ortalama sıcaklıklar şubat ayında ölçülmüştür. Sıcaklıklar yıl içerisinde 2, 1 ile 9, 3 °C derece arasında değişebilmektedir. Adada yıllık toplam yağış 2300 mm’yi geçmektedir. Düzenli bir yağış rejiminin görüldüğü adada mayıs ayında nispeten daha yüksek yağış düşmektedir. Adaya yılda 100 civarında siklon uğramaktadır.3 Adada, 40 yıl içerisinde yıllık ortalama sıcaklığın 1 °C derece arttığı buna rağmen yağışların azaldığı belirlenmiştir. Bu durumun özellikle bataklıklardaki nemlilik koşullarını etkileyeceği belirtilmektedir.4
Adalarda bitki türlerinin gelişiminde toprak türleri ve rüzgâr önemli bir belirleyicidir. Marion Adası sahillerinde kıyı biyomu, iç kesimlere doğru ıslak saha biyomu (ing. mire-slope), döküntü malzemeleri üzerinde gelişen döküntü biyomu, sinder koni biyomu ve soğuk çöl biyomları bulunur. Prens Edward adasında da benzer biyomlar görülmekte, döküntü biyomu daha geniş alan kaplar. Kıyı biyomu içerisinde çayır alanları ve ot formasyonu, döküntü biyomu içerisinde bir yastık türü (ing. cushion plant) olan Azorella selago yaygındır. Soğuk çöl alanlarında yosun türleri bulunur. Sinder konilerde bitki örtüsü zayıf olmasına rağmen yosunlar ve ciğer otlarına rastlanır. Islak saha biyomu içerisinde yosunlar ve briyofit flora yer almaktadır.3 Adadaki bitkilerin %75’i damarlı türlerden oluşur.5
Marion Adası’nın merkezinde, dağlık zirve kısmında 950 metreden yüksekte kalıcı ve mevsimlik kar örtüsü bulunur.6 Ada, merkezdeki yüksek saha (volkan konisi), bunun etrafında yaklaşık 1000 metre yükseltiye sahip, üzerinde parazit koniler bulunan plato alanı ve ortalama 30-100 metre yükseltiye sahip kıyı ovası olmak üzere üç farklı zona ayrılmakta dır. Adanın kıyılarında çok sayıda koy, kayalık, kemer ve mağara bulunur. Transvaal koyunda siyah bir kumsal bulunmakta, onun gerisinde 30 metrelik falezler yer al ır. Prens Edward A dası, asimetrik bir profildedir; adanın kuzeyinde, G üneybatı-K uzeydoğu uzanımlı bir diklik bulunur. Bu dikliğin çevresi ana volkan konisini oluşturur. Bu volkan konisi çevresinde 50-100 metrelik bir düzlük bulunur, bu düzlük adanın batı kıyılarında falezlerle sonlanır.7
Marion Adası dom profilindedir ve bazalttan oluşan kalkan yapılı bir volkandır. Adada yaklaşık 150 adet sinder koni bulunur. Volkan konisi alkali bazalt, hawayit, tüf ve alomeralardan oluşur. Ada, güney ve doğusunda 0, 45 ± 0, 02 ile 0, 36 ± 0., 01 milyon yıl arasında oluşmuş ve buzul tarafından işlenmiş gri lavlar bulunmaktadır. Adanın merkezi de dâ hil diğer kısımlarındaki buzul örtüsünün altında 0, 116 ± 0, 013 milyon yıllık siyah lavlar görülür.8, 9 Adadaki volkanizmaya ait krater ya da kaldera bulunmamakta, zirvede yer alan Jan Smuts tepesi de bir sinder koni özelliği taşımaktadır.10 Adada radyal faylar bulunmaktadır.11 1980 ve 2004 yıllarında volkanik aktiviteler gözlemlenmiştir.12, 13 Yeni olan bu akıntılar üzerinde bitki örtüsü henüz gelişmemiştir. Prince Edward A dası daha küçüktür ve kalkan yapılı bir volkandır. Ada, çökmüş, beşte dördü deniz altında kalmıştır.9 Adada Holosen volkanizmasına ait bir çok skoriya ve tüf konileri bulunur. Hem Marion hem de Prince Edward adalarındaki volkanizmanın eşzamanlı meydana geldiği lavların renklerinden, Prens Edward A dası’ndaki volkanizmanın daha erken olduğu varsayılmaktadır.8, 10
Ada ve kıyılarında yapılan analizler neticesinde buzulların, adanın güneyi ve doğusunda günümüz şelf alanına kadar devam ettiği belirlenmiştir. Güneye ve doğuya akışlı vadilerde morenler gözlenmiştir.6, 11 Adadaki kozmojenik tarihlendirme çalışmalarında adadaki buzulların en geniş alana 34 bin yıl önce ulaştığı, bu zamandan sonra 17 bin yıl önceye dek küçük ilerlemeler haricinde genel olarak gerilediği belirlenmiştir. On dokuz binyıl önce buzulların günümüz deniz seviyesinden 850 m yüksekte olduğu, Antarktik Soğuk Yinelenmesi (ing. Antarctic Cold Reversal) ve Holosen soğuk periyotlarında ilerleme olmadığı görülmüştür.14
