İng. Rodinia Supercontinent
İlk kez 1990 yılında McMenamin ve McMenamin tarafından tanımlanan Rodinya Süperkıtası’nın adı Rusça “doğurmak” anlamına gelen “rodit” sözcüğünden türetilmiştir.1 İsmin kökeni için bazı kaynaklarda2 “anavatan, doğum yeri” anlamına gelen “rodina” sözcüğünün tercih edildiği belirtilir.3, 4
Mirovia (Mirovoi) Süperokyanusu ile çevrili olan Rodinya Süperkıtası, Kolumbiya Süperkıtası’nın parçalanmasının ardından, Nena, Atlantika ve Ur kıtalarının Neoproterozoyik’te tekrar bir araya gelmesiyle oluşur. Ayrılma (parçalanma) sürecini yine Neoproterozoyik sonunda, dört evrede tamamlar.5
Rodinya’nın oluşum ve ayrılma (parçalanma) zamanlarına ilişkin yayınlanmış değerlendirmelerde genel bir uyum gözlenir. K. C. Condie, 1, 3 milyar yıl ile 950 milyon yıl öncesi aralığında bir araya geldiğini ve 850 ile 600 milyon yıl öncesi aralığında ayrıldığını ileri sürer.6, 7 Li ve arkadaşları, Rodinya’nın 1, 3 milyar yıl ile 900 milyon yıl aralığında bir araya geldiğini ve yaklaşık 790 ile 550 milyon yıl öncesi aralığında aşamalar hâlinde ayrıldığını öne sürer.7, 8
Küresel çapta elde edilen izotop yaşları ve diğer jeolojik veriler Pangæa öncesi en az iki süperkıtanın varlığına işaret eder: Rodinya (~1 milyar yıl önce) ve Kolumbiya (~ 1, 5 milyar yıl önce). Kimi araştırmalarda Kolumbiya Süperkıtası aynı zamanda Nuna adı ile de veriliyor olsa da Nuna, Kolumbiya Süperkıtası’nı önceleyen bir megakıtadır.9
Lavrensiya, Amazonya ve diğer kıtalar arasında gerçekleşen Greenville Orojeni 1 milyar yıldan daha yaşlıdır. Dolayısıyla Neoproterozoyik yaşlı süperkıta Rodinya, 900 milyon yıldan genç olmalıdır.10, 11 Ancak Greenville çarpışmasından ~100 milyon yıl ve Rodinya birleşmesinden ~200 milyon yıl önce Amazonya, Kongo-São Francisco, Hindistan, Kalahari ve Batı Afrika kratonları dâhil olmak üzere birçok kıta Umkondia megakıtasının bir parçasıydı.11, 12, 13 Böylece Kolumbiya Süperkıtası’nın parçalanması sürerken Umkondia megakıtası bir araya geliyordu.11, 14 Bir sonraki aşamada Rodinya Süperkıtası’nın önemli bir bölümünü oluşturacak olan Umkondia’nın bir megakıta olarak durumu, paleomanyetizma, jeokimya ve ~1, 1 milyar yıl yaşını veren büyük magmatik provensin jeokronolojisine dayanmaktadır.11, 13
Kaynakça
1 McMenamin, M. A., McMenamin, D. L., 1990.The emergence of animals: the Cambrian breakthrough. Columbia University Press.ISBN978-0-231-06647-1.
2 https://en.wikipedia.org/wiki/Rodinia#CITEREFMcMenaminMcMenamin1990
3 Redfern, R., 2001.Origins: The Evolution of Continents, Oceans and Life. University of Oklahoma Press.ISBN978-0-8061-3359-1. 6 Şubat 2016 tarihinde alındı.
4 Taube, Aleksandr M., Daglish, R. S., Cantab, M. A., 1993. Russko-angliiskii Slovar (Russian-English Dictionary). Moskva: Russkii iazyk. Print.ISBN5200018838.
5 TÜBA, 2019. Mühendislik Bilimleri Sözlüğü. Türkiye Bilimler Akademisi Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü Nu: 2, ISBN: 978-605-2249-34-5, 3 Cilt, 3320 sayfa, Ankara.
6 Condie, K.C., 2003. Supercontinents, superplumes and continental growth: the Neoproterozoic record. Geological Society of London Special Publications 206, 1?21.
7 Bradley, D. C., 2011. Secular trends in the geologic record and the supercontinent cycle.Earth-Science Reviews 108 (2011) 16- 33
8 Li, Z.-X., Bogdanova, S.V., Collins, A.S., Davidson, A., DeWaele, B., Ernst, R.E., Fitzsimons, I.C.W., Fuck, R.A., Gladkochub, D.P., Jacobs, J., Karlstrom, K.E., Lu, S., Natapov, L.M., Pease, V., Pisarevsky, S.A., Thrane, K., Vernikovsky, V., 2008. Assembly, configuration, and breakup history of Rodinia: a synthesis. Precambrian Research 160, 179?210.
9 Mitchell, R. N. Zhang, N., Salminen J., Liu, Y., Spencer, C. J., Steinberger, B., Murphys, J. B., Li, Z. X., 2021. The supercontinent cycle. Nature Reviews Earth & Environment 2, 358-374.
10 Merdith, A. S., Collins, A. S., Williams, S. E., Pisarevsky, S., Foden, J. F., Archibald, D., Blades, M. L., Alessio, B. L., Armistead, S., Plavsa, D., Clark, C., Müller, R. D. M., 2017. A full-plate global reconstruction of the Neoproterozoic. Gondwana Research 50: 84-134. https://doi.org/10.1016/j .gr.2017.04.001
11 Wang, C., Mitchell, R. N., Murphy, J. B., Peng P., Spencer, C. J., 2020. The role of megacontinents in the supercontinent cycle. Geology 49: 1-4. https://doi.org/10.1130/G47988.1
12 Spencer, C.J., Roberts, N.M.W., Santosh, M., 2017. Growth, destruction, and preservation of Earth?s continental crust. Earth-Science Reviews 172: 87- 106. https://doi .org/10.1016/j.earscirev.2017.07.013
13 Choudhary, B.R., Ernst, R.E., Xu, Y.G., Evans, D.A.D., de Kock, M.O., Meert, J.G., Ruiz, A.S., ve Lima, G.A., 2019. Geochemical characterization of a reconstructed 1110 Ma Large Igneous Province. Precambrian Research 332, 105382. https:// doi.org/10.1016/j.precamres.2019.105382
14 Evans, D.A.D., Mitchell, R.N., 2011. Assembly and breakup of the core of Paleoproterozoic-Mesoproterozoic supercontinent Nuna. Geology 39: 443-446. https://doi.org/10.1130/G31654.1
