Yer Bilimleri

Ross Buz Şelfi

ZEYNEL ÇILĞIN

İng. Ross Ice Shelf

Diğer adı Büyük Buz Bariyeri olan Ross Buz Şelfi, 160° Doğu - 160° Batı bölgesinde bulunur ve Antarktika’da (bkz. Anterktika) yer alan en büyük buz şelfi özelliğini taşır (Şekil 1).1 Ross Buz Şelfi yaklaşık 800 km (500 mil) genişliğinde ve 970 km (600 mil) uzunluğundadır. Güney bölgelerinde buz sahanlığı, neredeyse 750 m kalınlığındadır ve 510.680 km²’lik bir alanı kaplar.2-3 Bölgede bulunan Edward VII Bölgesi (152° - 158° Batı) Ross Buz Şelfi’nin doğu kenarını oluşturur. Kuzey deniz kıyısının hemen iç kısımlarında, özellikle Rockefeller Dağları olmak üzere bazı kaya çıkıntıları bulunur. Ross Buz Şelfi’nin beslendiği kaynaklar, Transantarktika Dağları ve Marie Byrd Bölgesi buzullarıdır. Ross Buz Şelfi, Ross Denizi üzerinde 600 kilometreden uzun ve su yüzeyinden de 15 ila 50 m yüksekliğinde buzullara sahiptir. (Ancak yüzen buzun yüzde doksanı su yüzeyinin altındadır).3 Ross Buz Şelfi aynı zamanda Weddell Denizi ile dip sularının oluşumuna katkıda bulunan, yoğun ve soğuk su kaynağı işlevi görür.1

1839-1843 yılları aralığında James Clark Ross komutasındaki İngiliz Antarktik keşif seferleri sırasında keşfedilen Ross Buz Şelfi iklimsel olarak karmaşık ve kompleks bir yapı sergiler. Bölgede etkili olan Bariyer rüzgârları, katabatik rüzgârlar, mezosiklonlar ve sinoptik ölçekli siklonlar sık görülen ve Ross Buz Şelfi üzerinde hava akışını üreten, sürekli etkileşim hâlindeki fenomenlerdir.4-5-6-7 Bölge üzerinde etkili olan Ross Hava Akımı (Ross Air Stream: RAS), Ross Buz Şelfi üzerinde ısıtma karakterli bir yapıya sahiptir.8 Ross Buz Şelfi üzerindeki mezosiklonlar ve sinoptik desenler incelenmiş ve bu bölgenin Dünya’nın en aktif mezosiklogenetik bölgelerinden biri olduğu ortaya konulmuştur.9-10-11 İncelenen bu siklonların RAS üzerinde büyük etkisi olduğu tespit edilmiştir.5 Ross Buz Şelfi’nin uydu görüntülerinde, vadilerden aşağıya doğru esen katabatik rüzgârlar tespit edilmiştir. Bu rüzgârlar Transantarkti Dağları’ndaki durağan soğuk havadan kaynağını alarak dağların yamaçları boyunca yüzey sürtünmesi nedeniyle de doğuya doğru sapan, güçlü ve sürekli hava akımları üretmektedir. 6-12 Bu rüzgârların katabatik rüzgâr hızı, diğer bölgelerdeki rüzgâr hızlarından çok daha yüksektir ve bu durumun sonucu olarak daha yüksek yüzey sıcaklıkları görülür.1

Antarktik buzul örtüsü, potansiyel olarak küresel deniz seviyesinin yükselmesi için en büyük rezervuardır.13-14 Meydana gelen buzul erimelerinin son zamanlardaki en büyük kayıpları, Batı Antarktik buz örtüsü Amundsen Denizi bölgesine deşarj olan küçük buz şelflerinin erimesi olmuştur.15 Antarktika’daki en büyük şelf buzulu olan Ross Buz Şelfi’nde ise kayıp durumu sabit gibi görünse de daha önceki jeolojik kayıtlar Ross Buz Şelfi’nin hızla parçalanabileceğini göstermektedir.16 Bu buz şelfinin erimesi durumunda ise küresel deniz seviyelerini 11, 6 m kadar yükseltme potansiyelinin olduğu ve bunun var olan diğer buzulları da hızla eriteceği ifade edilmektedir.16

Kaynakça

1 Riffenburgh, B. (Editör ). (2006 ). Encyclopedia of the Antarctic. Routledge

2 Rignot, E. vd. 2013. Ice-Shelf Melting Around Antarctica. Science. 341 (6143): 266?270. doi:10.1126/science.1235798.

3 Scheffel, Richard L. vd. 1980. Natural Wonders of the World. United States of America: Reader’s Digest Association, Inc. s . 325. ISBN 978-0-89577-087-5

4 Ross, J. C. A. 1847. Voyage of Discovery and Research in the Southern and Antarctic Regions, During the Years 1839?1843. London: John Murray, 2 Cilt Discoveries of the Ross Sea, Victoria Land, Ross Island, and Ross Ice Shelf.

5 Parish, T.R. vd. 2006. Characteristics of the Ross Ice Shelf air stream as depicted in Antarctic Mesoscale Pre-diction System simulations.J. Geophys. Res.111: D12109, doi:10.1029/2005JD006185

6 Seefeldt, M.W. et al. 2007. Dominant regimes of theRoss Ice Shelf surface wind field during austral autumn 2005.J. Appl.Meteorol. Climatol.46: 1993?1955, doi: 10.1175/2007JAMC1442.1

7 Nigro, M.A, ve Cassano, J.J. 2014. Identification of surface wind patternsover the Ross Ice Shelf, Antarctica using self organizing maps.Mon.Weather Rev.142: 2361?2378, doi: 10.1175/MWR-D-13-00382.1.

8 Coggins, J.H.J. vd. 2014. Synoptic climatology ofthe Ross Ice Shelf and Ross Sea region of Antarctica: k-meanclustering and validation.Int. J. Climatol.34: 2330?2348, doi:10.1002/joc.3842

9 Carrasco, J.F, vd. 2003. Distribution and char-acteristics of mesoscale cyclones in the Antarctic: Ross Sea Eastwardto the Weddell Sea.Mon. Weather Rev.131: 289?301.

10 Cohen, L. vd. 2013. Synoptic weather types forthe Ross Sea Region, Antarctica.J. Clim.26: 636?649, doi:10.1175/JCLI-D-11-00690.1.

11 Steinhoff, D.F. vd. 2013. Dynamics ofthe Foehn mechanism in the McMurdo dry valleys of Antarcticafrom polar WRF.Q. J. R. Meteorol. Soc.139: 1615?1631, doi:10.1002/qj.2038.

12 Schwerdtfeger, W. 1984.Weather and Climate of the Antarctic, Develop-ments in Atmospheric Science, Cilt 15. Elsevier: New York, NY.

13 Nerem, R. et al. 2018.Climate-change driven accelerated sea-level rise detected in the altimeter era. Proc. Natl Acad. Sci. USA 115, 2022?2025.

14 Shepherd, A. vd. 2018. Mass balance of the Antarctic ice sheet from 1992 to 2017. Nature 558, 219- 222.

15 Pritchard, H. D. vd. 2012. Antarctic ice-sheet loss driven by basal melting of ice shelves. Nature 484, 502.

16 Tinto, K. J. vd. 2019. Ross Ice Shelf response to climate driven by the tectonic imprint on seafloor bathymetry. Nature Geoscience. doi:10.1038/s41561-019-0370-2

Yazarlar